*مقدمه :
دانسته های انسان وهمچنین تجربیات فراوان نقلی و عملی از اشخاصی که در زندان ها و یا کا نون های اصلاح و تربیت نوجوانان هستند و نیز مشاهده وضعیت فلاکت بار برخی خانواده ها حاکی از درد ورنج عمیق ووسیعی است که ناشی از رفتارهای پرخطر بوده است ،این موضوع  ما را بر آن داشت تا با ذکر مطالبی مختصر زنگ بیداری وهوشیاری را به صدا در آورده تا با حساسیت وجدیّت بیشتر کنترل و نظارت های رفتاری بر خود و گلهای باغ زندگیمان(فرزندان) داشته باشیم. با توجه به اختصار مقاله امیدواریم عزیزان دقیقاً به مسائل مطروحه تفکر نمایند
                                                   
*معنا ومفهوم رفتار پر خطر:
رفتار ما انسان ها تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم زیادی برسلامت خود و جامعه میگذارد، آن دسته از رفتارها که عواقب ونتیجه منفی را در بردارند، "رفتارهای پر خطر" می نامند که اگر این رفتارها همچنان استمرار یابد و ثابت بماند "شیوه ناسالم زندگی" نامیده میشود بعنوان مثال فردی که فحّاش و اهل دعوا ونزاع ودرگیری است هم سلامت خود وهم سلامت خانواده وجامعه را به خطر می اندازد وشیوه نامناسب زندگی را دارد .

*رفتار های پر خطر کدامند ؟
برخی از رفتارهای پر خطر در زندگی  
1- الگوی ناسالم تغذیه 2- الگوی تحرّک کم در زندگی 3-گرایش به اعتیاد وسوء مصرف مواد 4- گرایش به مصرف دخانیات 5- رفتارهای مرتبط با صدمات  وجراحات شامل خشم و خشونت 6- رفتارهای جنسی ناسالم که منجر به پیامدهایی چون ایدز و بیمارهای مقاربتی می شود  7- گرایش به سبک های زندگی نابهنجار 8- تاثیر پذیری از فضاهای مجازی و شبکه های اجتماعی به صورت منفی 9- کم انگیرگی و بی انگیزگی برای کسب علم و دانش 10 – رفتارهای ناشی از آسیب های روانی و عاطفی
*چه کسانی بیشتر در معرض رفتارهای پر خطر هستند ؟
بیشترین آسیب اجتماعی برای نوجوانان و جوانان در سنین13تا 35سالگی است که بیش از 50 درصد جمعیت کشور ما را تشکیل می دهد و به همین منظور کشور ایران یکی از جوان ترین جمعیت های کشورهای جهان است نوجوانان وجوانان با توجه به ویژگی های روحی وروانی که دارند می توانند سرمایه بزرگ اجتماعی ومنشاءتوسعه همه جانبه کشور محسوب می شوند وچنانچه  نیاز های آنان در ابعاد مختلف تامین نگردد وبه آنان واستعدادهای آنها توجه نشود ، رفتار های نابهنجار وبزهکاری را از خود نشان می دهند ، بنابراین بیشتر از دیگر سنین در معرض رفتار های پرخطر قراردارند

*عوامل زمینه ساز رفتار های پر خطر کدامند ؟
1-نا آگاهی نوجوانان وجوانان واحساسی عمل کردن آنها 2- نداشتن تجربه کافی 3- نداشتن مهارت های باز دارنده یا اصلاح کننده 4- داشتن غرور کاذب 4- مسائل روانی وعاطفی مثل افسردگی، استرس، پرخاشگری، نا کامی ها، کمبود های عاطفی ...6- مسائل خانوادگی مثل جدایی وطلاق وسابقه رفتارهای پر خطر در خانواده 7- مسائل محیطی واجتماعی مثل دوستی با افراد نا مناسب ،تاثیر پذیری از رسانه ها وهمانند سازی با قهرمان های رسانه ای در قالب فیلم وانیمیشن وبازی های کامپیوتری 8- حس کنجکاوی برای کسب تجربه اگر چه تفریحانه باشد مانند  دست زدن به مواد مخدر مثل شیشه 9- شکست در زندگی مثل افت تحصیلی ،تکرار مجدد درسها (تجدیدی) 10 – تحت تاثیروفشار گروه همسالان قرار گرفتن که طبق نظریه کار شناسان ،" گروه" قدرت 3برابرنسبت به خانواده ودیگران دارد

  *چرا خشونت رفتار پر خطر است راه رهایی از آن چگونه است ؟
 اتفاقی که بر خلاف میل و خواست و نظرات انسان باشد موجبات خشم وخشونت را فراهم می کند و در این صورت اصولاً عقل به حاشیه میرود و با لفظ و یا اعمال فیزیکی موجبات لطمه و صدمات جسمانی وروحی را به دیگران وجامعه فراهم می نماید بنابراین خشونت به رفتاری اطلاق می شود که " قصد آن صدمه رساندن به خود و یا افراد دیگر و یا نابودی اموال و اشیاء باشد"  بهمین خاطر رفتارهای خشونت آمیز بر سلامت جسمانی وروانی واجتماعی اثر منفی دارد، خشونت به غیر از صدماتی که بر زندگی یا سلامت جسمانی وروانی قربانیان وارد می کند به همان میزان تاثیر مخرّبی برسلامت روانی مرتکبین و شاهدان وارد می کند
خشونت رفتاری ارثی و ژنتیکی نیست بلکه از دیگران کسب می کنیم با این تعبیر، این رفتار(خشونت) را می توان در زندگی تغییر داد و راه آن از طریق آموزش مهارتهای زندگی است
راه رهایی از خشونت الف: اولین مرحله این است که بدانیم وقبول کنیم که عصبانی هستیم (من عصبانی هستم)
ب: پس از آگاهی از عصبانیت وحالت خشونت به آرام کردن خود بپردازیم 1- سعی کنیم که قدم بزنیم حتی الامکان در فضای آزاد 2- یک لیوان آب سرد میل کنیم 3- به خودمان دائما تلقین کنیم که"صبر کن " 4- از 1تا10 بشماریم ونفس های عمیق بکشیم 5- محیط را ترک کنیم 6- اگر در محیط خانه هستیم دراز بکشیم ودست روی شکم بگذاریم وچندین بار دم وباز دم داشته باشیم 7- آرام سازی عضلات بدن از سر وگردن وبقیه اعضاء
  ج: سومین مرحله شناخت دلائل عصبانت وخشم وخشونت

*چرا گرایش به اعتیاد وموادمخدروسوء مصرف از رفتار های پر خطر است ؟
 مواد مخدر مثل تریاک وهروئین وکراک فقط خطر ناک نیستند بلکه موادی مثل شیشه وروان گرد ها ودارو های انرژی زا نیزخطر ناک هستند وباید خطر آنها را جدّی گرفت
علائم مصرف شیشه در کوتاه مدت خودش را نشان نمی دهد ولی تاثیر آن براعصاب وروان مصرف کننده  بسیار مخّرب وخطرناک است    
خطرات جسمی مصرف شیشه بی خوابی، افزایش ضربان قلب ، بالا رفتن فشار خون ، لرزش اندام ، تشنج ، آسیب دیدن سیستم ایمنی بدن ، تخریب بافت های بدن
خطرات روانی مصرف شیشه : بی قراری شدید ، اضطراب وافسر دگی شدید ، هذیان وتوهم شدید ، عده ای فکر می کنند در حال پروازند بخاطر این حس خود را از ساختمان به پایین پرت می کنند ویا در رانندگی در یک وجب جا (محیطی کوچک)با سرعت زیاد سبقت می گیرند ،خُلق وخُوی آنهابه شدت تغییر می کند واز مهربانی به پرخاشگری متمایل می شود
متاسفانه پیامدهای تلخی از مصرف شیشه وجود دارد که می تواند زنگ خطر وهوشیاری برای همه ما باشد از جمله سرقت از منزل برای تهیه مواد ،کشتن اطرافیان نزدیک بدلیل مصرف زیاد شیشه ، هزینه های زیاد برای درمان و...
راه درمان برای رهایی ازاین رفتار 1- داروهای کمکی ضد اضطراب وافسردگی هستند که صرفا به کاهش علائم بیماری کمک می کنند 2- ورزش دائمی وهمیشگی ونشاط آور(کوهنوردی – جنگل  -استخر و...) 3- اصلاح مشکلات روانی واسترس ها ی همراهِ اعتیاد 4- مراجعه به کمپ های ترک اعتیاد 5- مشاوره گرفتن از متخصصین ترک اعتیاد 5- دادن مهارت های لازم زندگی مانند برقراری ارتباط با دیگرا ن ، برنامه ریزی ، تفریحات سالم و... از همه مهمتر سعی کنیم با آموزش لازم پیشگیری داشته باشیم که پیشگیری بهتر از درمان است

منظور از مصرف سوء چیست ؟
مواد شیمیایی مورد نیاز بدن دو دسته اند 1- موادی که ارزش غذایی دارد وبرای حیات نیاز است مانند پروتئین ها ، قندها ، چربی ها ، آب واملاح ( آهن ،روی ، سدیم)
 2- سایر مواد شیمیایی که برعملکرد بدن وسلولها تاثیر می گذارد ولی خاصیت غذایی ندارد که برخی در قالب دارو های درمانی سودمند وبرخی موادی خطر ناکند چون حکم مواد مخدر را دارند، اصطلاح سوء مصرف در هنگامی بکار می رود که فرد ماده ای را مصرف کند که برای حفظ سلامت ضرورتی ندارد یا مورد مصرف ، میزان مصرف وفاصله مصرف ،آن را به ماده ای مضر مبّدل می سازد داروهایی چون داروهای غیر مجاز وغیر قانونی ویا دارو های مخدر، مسکّن ها وهورمون های رشد وآرامبخش های قوی در صورت استفاده غیر پزشکی مورد سوءمصرف قرار می گیرندکه بسیارتاثیر گذار وخطرناک می باشند  دلائل گرایش به سوء مصرف از جانب نوجوانان وجوانان الف – لذّت جویی ونیاز به تنوع    ب: کنجکاوی   ج: فرار از تنش ها وفشارهای عصبی د: لاغری ،چاقی ، بدن سازی وافزایش توانمندی جسمی
 
*چرا مصرف دخانیات رفتار پر خطر است راه رهایی از این رفتار چیست ؟
سیگار محصول برگ گیاهی بنام توتون است ، ماده ای بنام " نیکوتین" دارد که سمی وموجب وابستگی فرد به مصرف سیگار می شود این ماده در 7ثانیه به مغز می رسد و برروی آن اثر می گذارد و باعث سستی، وابستگی و اعتیاد می شود
سیگار، سیگار برگ، توتون پیپ، تنباکوی قلیان ، چپق موارد مصرف از این ماده است متاسفانه آغاز مصرف این دخانیات در دوره نوجوانی است که از سنین 14تا19سالگی است که در بار اول بصورت تفریحی  وبعضا با اصرار دوستان ونیز حس کنجکاوی وتصویر نادرست ذهنی انجام می گیرد وبا استمرار آن زمینه عادت فراهم می شود ودرسنین بالاتر مصرف آن برایش عادی می شود،( نوجوانی می گفت با تعارف یکی از دوستان سیگاری شدم وفکر نمی کردم با چند بار سیگار کشیدن سیگاری شوم وبه تدریج به مواد دیگر ازجمله تریاک وحشیش وهروئین کشانده شدم)  پس نتیجه گرفته می شود دوره نوجوانی دروازه ورودی برای مصرف دخانیات ومواد مخدراست که باید با قاطعیت وجدیّت به دوستان وهوس های زود گذرخود"  نه"  گفت (مهارت نه گفتن در مقابل رفتارهای نابهنجار )
باید نوجوانان وجوانان بدانند براساس تحقیقات انجام گرفته بین سیگار کشیدن وبیماری ها از چمله سرطان رابطه معنا داری وجود دارد
کشیدن سیگار نه تنها برای خودفرد خطرناک است بلکه برای افراد دیگر که در معرض دود سیگار ویا حتی ته سیگار قرار می گیرند خطر ناک است ، تاثیر دود سیگار در بیماری های ریوی وابتلای به سرطان در کودکان وبزرگسالان براساس تحقیقات به اثبات رسیده است
برخی از عواض دود کردن سیگار 1- بوی بد دهان 2- خراب شدن دندان ها 3- تند شدن ضربان قلب 4- افزایش ضربان قلب 5- بیماری قلبی وریوی 6- عادت کردن به سیگار کشیدن  7- عدم تمرکز ذهنی 8-  سرطان زا بودن 9- خارج شدن از تناسب اندام  10- هدر رفت مبلغ زیادی از درآمد فرد وخانواده در جامعه که متاسفانه دروازه ای برای هزینه های سنگین تر بعدی است  

*چرا رفتارهای جنسی پرخطر است راه رهایی از این رفتار پر خطر کدام است ؟
رفتار جنسی با دیگران ، عواقب سختی را بدنبال دارد که یک عارضه آن ایدز است ، ایدز نوعی بیماری ویروسی است که سیستم های دفاعی بدن را مختل می کند وبیمار در مقابل انواع عفونت ها وسرطانها قدرت دفاع ندارد وموجب مرگ می شود این ویروس در خون به سیستم دفاعی بدن حمله وباعث اختلال سلو لها ی سفید می گردد ایدز هیچ واکسن ودرمانی نداردودارو های بسیار گران قیمت موجود ،تنها مرگ بیماررا به تعویق می اندازد
طریقه انتقال بیماری ایدز به دیگران 1- خون : فرآورده های خونی وترشحات دستگاه تناسلی فرد آلوده  
 2- تزریق با سرنگ های آلوده (استفاده مجدداز سرنگ های یکبار مصرف بهر شکل آن ، سر سرنگ در معتادان تزریقی )3- وسایل برنده ای که استریل نشده مثل لوازم پزشکی ، دندانپزشکی ، تیغ وقیچی سلمانی ، مسواک ، لوازم حجامت وخالکوبی 4- تماس جنسی با فرد آلوده (همجنس وغیر همجنس )  5- از مادر آلوده (در دوره بارداری وهمچنین از طریق شیر آلوده )6- از طریق پیوند اعضای آلوده به فرد سالم
علائم ایدز، احساس خستگی ،کاهش وزن ، تعریق شبانه ، اسهال مزمن ، سرفه مزمن و...از زمان ورود ویروس به بدن تا مثبت شدن آزمایش 16 ماه طول می کشد از زمان ورود ویروس تا آغاز پدیدار شدن علائم قطعی آن  2تا 10 سال طول می کشد در این دوره فردحامل ویروس  به ظاهرسالم وهیچ علائمی ندارد در این مدت فرد آلوده می تواند اشخاص دیگر را مبتلا سازد بسیاری از نوجوانان وجوانان از این نکته اطلاع ندارندولذا راحت در معرض خطر ابتلا قرار می گیرند، ایدز در همه سنین حتی نوجوانی حتی  با یک بار غفلت ، ممکن است افراد بی مبالات را مبتلا سازد .   
این ویروس از طریق تماس های عادی مانند نشستن کنار هم ، دست دادن ،کار کردن کنار هم ، نیش حشرات ، حمام ، وسا ئط نقلیه عمومی ، ظرف غذا ، توالت ، سرفه ، عطسه ،روبوسی انتقال نمی یابد  
عزیزان برای مقابله با این پدیده باید از مواردی که باعث انتقال می شود وهمچنین افرادودوستان ناباب جدا پرهیز نمایند تا از ابتلا به این ویروس دور شوند .

*چرا کم تحرّکی رفتار پر خطر محسوب می شود ؟
تحرّک نداشتن وکم تحرّکی ریشه ومنشاء بسیاری از بیماری های جسمی وروحی وروانی است بر اساس آمار 70درصد از بیماری ها در اثر بی تحرّکی است وکلید دستیابی به سلامت فکری ، جسمانی ،روانی ،اجتماعی ، ورزش منظم وفعالیت بدنی است
عوارض کم تحرکی: اضا فه وزن وچاقی ، دیابت ، سکته مغزی ، بیماری های قلبی ،پر فشاری خون ، اختلال در چربی خون ، درد قفسه سینه ، توقف تنفس ،کیسه صفرا، سرطان سینه ،رحم ،تخمدان ، مشکلات گوارشی ،کبد چرب ، نقرس ، پوکی استخوان ،کمر درد ،درد گردن وشانه ها و... شایع ترین عارضه کم تحرّکی است
راه مناسب برای برون رفت از عوارض فوق فعالیت منظم بدنی وورزشی است بطوری که در روز نیم تا یک ساعت ورزش در برنامه ریزی زندگی قرار گیرد  

*چرا فضای مجازی زمینه ساز رفتارهای پر خطر است ؟
استفاده از شبکه های مجازی اجتماعی اگر درست وبجا ومعتدل باشد خوب ومفید وموجبات افزایش آگاهی وبصیرت را فراهم می نماید اما اگر درست وصحیح استفاده نشود عوارض زیاد جسمی وروحی  را در بر دارد که به برخی اشاره می شود
الف : استفاده زیاد وهمیشگی ازفضای مجازی و شبکه ها ی اجتماعی باعث اعتیاد می شود که در این صورت موجبات تلف شدن وقت ،آسیب در روابط سالم وواقعی انسانی در روابط خانوادگی وخویشاوندی می شود
ب: عضویت در شبکه های غیر مجاز اخلاقی که موجبات بد آموزی شدید وبعضا انحرافات اخلاقی وجنسی را فراهم می کند
ج: بلوغ زود رس وارتباطات ناسالم ودر نتیجه امکان ایجاد ارتباط جنسی زود هنگام وخارج از چار چوب وضوابط شرعی وقانونی
د: تماس بیش از حد با امواج از نزدیک که این امواج بر سیستم های عصبی ،ایمنی ، تناسلی انسان اثر می گذارد ه: استفاده زیاد  از فضای مجازی روحیه پرخاشگری ،تند خویی ، عصبا نیت رادر افراد  به تدریج فراهم می کند
و: در جامعه دانش آموزی ودانشجویی موجبا ت افت شدید آموزشی و رفتاری را فراهم می نماید که بعضا دعوا ونزاع های لفظی وفیزیکی وپرخاشگری هاوکسب نمرات پایین بیانگر این امر می باشد
 ز: تاثیر پذیری از سبک زندگی وفرهنگ غربی بخصوص برای کسانی که پایه اطلاعاتی خوبی از فرهنگ وارزش های دینی وملی خود ندارند
ح: جهش چشمگیر فاصله بین نسلی (نسل جدید وقدیم )که باعث شکاف عمیق از لحاظ فکری وروحی وروانی را ایجاد کرده است
ط: بهم ریختگی اوضاع فرهنگی واجتماعی واقتصادی در فضای مجازی وبعضا روحیه دل زدگی وناامیدی نسبت به آینده تحصیلی وتحصیل کرده ها
ی: بهم ریختگی برنا مه ریزی در مسیر زندگی
راه رهایی از این رفتارهای پر خطر این است که از این نعمت ارتباطی وآگاهی بخش  درست وصحیح ودر حد معمول ومجاز که در شبانه روز 2ساعت است استفاده نماییم

*چرا مشکلا ت روانی و عاطفی جزء رفتارهای پر خطر است ؟
الف : استرس واضطراب : نگرانی معمولی ترین علامت بیماری روانی است ، نداشتن آرامش وعدم تمرکز ، بی خوابی ، ترس دائم ، احساس عدم امنیت ، شکست ها در زندگی ، بیمارهای مزمن وطولانی و...این گونه نگرانی هاواسترس ها به تدریج باعث بیماری ورم معده ، طپش قلب ، فشار خون بالا ، بیماری قلبی وهمچنین زمینه بروز اختلال روانی را فراهم می کند از جمله باعث افسردگی می  شود که این روحیه خودزمینه سازاعتیاد وبزهکاری ، بی بند وباری وافت تحصیلی وترک تحصیل را فراهم می کند  
ب: هیجان زدگی : افرادی که آرام نمی نشینند وهمیشه در حالت فعالیت اند وبرنامه های بسیار زیادی دارند که از عهده هیچ کدام هم به خوبی بر نمی آیند وهمه را با هم انجام می دهند واگر از آنها علتش را سئوال کنید نمی داننددچار روحیه هیجانی شدید هستند که خطر ناک است اما هیجان های واقعی وعادی در زندگی لازم وضروری است مثل پیروزی که در بازی های ورزشی بدست می آیدو موجبات شادی وهیجان را فراهم می کند یا جشن عروسی دختر وپسر، اما هیجان های غیر واقعی که بجای چند دقیقه وچند ساعت حالت هیجانی چندین روز وبلکه بصورت همیشگی ودائمی است  که این عارضه مزمنی است که باید در فکر چاره جویی بود
ج: کناره گیری : دوری همیشگی ودائمی با خویشاوندان ومردم وگروه های اجتماعی علامت بیماری عاطفی است ،افرادی که مردم دوست بودند وقتی تمایل به تنهایی پیدا می کنند احتما لا دچارنابسامانی عاطفی می شوند  ویا گاهی شدت بیماری به حدّی است که شخص دلش نمی خواهد حتی با کسی حرف بزند ومعمولا فکر می کنند هیچ کس نمی خواهد با او معاشرت کند این گونه رفتارها عواقب منفی زیادی دارد وبسیارخطر ناک است

د: رفتار های عجیب وغریب : رفتارهای غیر معمولی وعجیب وغریب بیانگر نابسامانی شخصیتی است ممکن است کسی عادت دارد در زندگی  با صدای بلند دیگران را  بیآزارد(رفتار غیر معمولی) ویا برخی از رفتار های عجیب وغریب که به یکباره رخ می دهد مثل اینکه دانش آموز خوب وزرنگ یکباره از درس زده می شود وهمه چیز را کنار می گذارد ویا همین دانش آموز که همیشه آرام وسنگین وبا وقار بود به پرخاشگری با خانواده ودعوا ونزاع وزد وخورد با دیگران می پردازد .این اختلالات شخصیتی ابتدا در رفتارهای غیر عادی ومعمولی خود را نشان می دهد مثل ترک خانه بدون اطلاع کسی ، شب تا صبح بیدار ماندن و...این گونه بیماری رفتاری را باید جدی گرفت واز همان ابتدای شروع رفتاربرای رفع آن اقدام کرد  
برای حل مسئل روحی وعاطفی سه را ه وجود دارد 1- تغییر ذهنیت شخص(زباله های فکری افکار منفی دور ریخته شود وافکارمثبت جایگزین شود  ) 2- تغییر محیط 3- تغییر هر دو
پس از تشخیص مسئله یا مشکل زفتاری باید آن راریشه یا بی کرد وعلل وعوامل مشکل را دقیقا شناسایی کرد وسهم خود را در بوجود آوردنش مشخص کرد وبعد با عزم واراده قوی دنبال تغییر طرز فکر واحساس وبرداشت خود شد
در حالت دوم هجرت از نقطه ای به نقطه دیگر یا به اصطلاح تغییر محیط ، مثلا  از کلاسی به کلاس دیگر ویا از محله ای به محله دیگر ویا دل کندن از گروه های دوستان نامناسب و...
حالت سوم تغییر هر دو (ذهنیت – محیط )
امیدواریم هیچ کس وهیچ خانواده ای مبتلا به این رفتارهای پر خطر نشود چون آسایش وآرامشش در دنیا تبدیل به جهنم آتشین ودر آخرت  دچار خسران بزرگ وهمیشگی می شوند.