مقدمه: براي اينکه ما يک زندگي مناسب داشته باشيم بايد اين 12 گام اساسي را اولاً: نسبت به آن اعتقاد و باور داشته باشيم ثانياً: به تدريج آن را در زندگي تمرين نماييم تا به صورت يک عادت مثبت در ما درآيد در اين صورت است که زندگي شيرين و خوب و خوش و اصيل شکل ميگيرد و موجبات آرامش دروني انسان فراهم ميشود که بالاترين نعمت براي انسانهاست.
1-پرهيز از حرف هاي مفت و اتخاذ روش سکوت علت حرف مفت زدن در چيست؟ چهار دليل براي حرفهاي مفت و پرگويي در دوراني که ما زندگي ميکنيم (دوران مدرن) وجود دارد. الف: امروزه اصولاً علامت برتري و کمال انسان را در گفتن و پرگويي ميدانند و براي سخن گفتن و نيز کلماتي که بر زبان جاري ميشود ارزشي قائل نميشوند در حالي که در گذشته سکوت از ويژه گيهاي انسانهاي فرهيخته و بزرگ بود. ب: در دوران مدرن دموکراسي از شهروندان ميخواهد در مسائل مختلف اظهار نظر کنند و اين باعث حرفهاي مفت ميشود و هر کس هر حرفي را ميزند در حالي که طبق مسائل اخلاقي هر حرفي را انسان نبايد بزند بخصوص در حوزهاي که علم و تخصص ندارد. ج: در دوران مدرن هر کس بنام کنجکاوي علمي هر پرسشي را مطرح ميکند و ميگويد پرسش خوب است ديگر کار ندارد آيا اين پرسش و جواب آن به درد زندگي ميخورد يا خير. هايدگر فيلسوف بزرگ ميگويد بايد کنجکاوي بي جا را متوقف کرد چون باعث 1- ياوه گويي بيارزش 2- سر کشتگي ميشود. د: در دوران مدرن کميت بر کيفيت سخن سيطره پيدا کرده و همين باعث حرفهاي مفت ميشود در روزگار ما بجاي حرفهاي درست (با کيفيت) زياد حرف زدن (کميت) رواج دارد، در حالي که خداوند از ما کار بهتر و با کيفيت ميخواهد نه کار بيشتر«لِيَبلُوَکُم اَيّکُم اَحسَنُ عَمَلا» يعني ترجيح رفتارهاي کيفي بر رفتارهاي کمي.
در مقابل پرگويي و حرفهاي مفت، بايد روش سکوت را بيشتر ترجيح دهيم.
فيلسوفان اخلاق سه نوع سکوت را مطرح مي نمايند: الف- سکوت با زبان: وقتي کسي در حال سخن گفتن است، کلامش را قطع نکنيم، من با زبانم حرفي نزنم، ظاهراً در حال گوش دادن باشم. ب- سکوت با زبان کوچک (تفکر): ظاهراً که در حال گوش دادن هستيم در ذهنمان فکر ميکنيم، فکر کردن در واقع سخن گفتن با خود است. ج- سکوت در تنهايي: شما وقتي تنها هستيد و در خلوت خود، خاطرات گذشته را دائم به ذهن ميآوريد و يا تصوراتي از آينده در ذهن شما رقم ميخورد.
در روايات اسلامي آمده است که «سکوت طلا ست» و «سخن گفتن نقره» است يعني ارزش سکوت خيلي بالاتر و برتر است و البته اين بدين معني نيست که انسان در مسائل سياسي و اجتماعي اعتراض و انتقادي نداشته باشد و سکوت کند بلکه اصل بر آن است که انسان سنجيده و منطقي و پخته سخن بگويد نه اينکه اصلاً سخني نگويد. 2- هدف اصلاح خويشتن باشد من اگر خودم را اصلاح کنم اطرافيان و جامعه هم به ميزاني که تحت تاثير من هستند وضع بهتري پيدا ميکنند در حقيقت اصلاح خود، اصلاح جامعه را بدنبال دارد اگر معلم هستم، معلم خوبي باشم، اگر نجارم، نجار خوبي باشم اگر کاسبم، کاسب خوبي باشم منظور اين است که وظيفه مند، با وجدان کاري، ارائه کار با کيفيت، اهل حلال و ... باشم اصولاً فساد وقتي در جامعه بروز ميکند که 1- کساني عهده دار کاري ميشوند که اطلاع و آگاهي نسبت به آن کار ندارند 2- اگر علم و آگاهي دارند مطابق با آن علم، عمل نمي کنند به عبارتي ديگر کاري را که بلد نيستند بعهده ميگيرند و يا کاري را که به عهده گرفتن چنان که بلدند انجام نميدهند.
نتيجه اينکه همه فسادها از درون خود انسان است، در حقيقت هر کدام از ما فرعوني در درون داريم که برخي مجال ظهور و بروز در بيرون را پيدا کردند و برخي هنوز در رفتار ما ظاهر نشده اند، بنابراين اگر بخواهيم زندگي خوش تر و بهتر و ارزشمندتر داشته باشيم بايد ابتدا اصلاح درون خود را هدف قرار دهيم تا در نتيجه آن جامعه اصلاح گردد. 3-اطلاعاتي که در زندگي ما تاثير مي گذارد دنبالش برويم حکمت «به من چه» را در زندگي براي خود داشته باشيم يعني آن دسته اطلاعاتي که دانستن و ندانستن آن تاثيريي در زندگي مان نميگذارد دنبالش نرويم حکمت «به من چه» در مقام عمل نيست مثلاً اگر به کسي ظلم و ستم شده نميگوييم به من چه بلکه عکس العمل نشان ميدهيم و يا حکمت «به من چه» مربوط به کسب تخصص کاري براي درآمد مالي و براي استقلال در زندگي مربوط نميشود. حکمت «به من چه» اصولاً در مقام نظر و علم آموزي کارايي دارد، بايد براي يادگيري سراغ چيزهايي برويم که در زندگي ما تاثير بگذارد، اطلاعاتي که بدنبال آن هستيم در زندگي عملي ما تاثير بگذارد، سئوالاتي که مطرح ميکنيم و نيز دنبال جوابهايي که هستيم در زندگي علميمان اثر بگذارد، در روايا ت اسلامي ميخوانيم علمي بر تو واجب است که تو را خوب بشناساند يعني عيب و نقص هايت را برطرف کند و بر رشد و کمال تو بيفزايد بهمين منظور امام علي (ع) فرمود: «مَعرِفَه النَّفس اَنفَعُ المَعارِف» سودمندترين دانشها شناختن نفس خويشتن است، اگر انسان را که تمام جهان بزرگ در او جمع شده خوب بشناسيم ميتوانيم جهان هستي و خداوند را به خوبي درک کنيم« اَتَزعَمُ اِنَّکَ جِرمٌ صَغِير وَفِيکَ انطَوي العَالَمُ الاَ کبَر» تو فکر ميکني جِرم کوچکي هستي در حالي که به اندازه جهان بزرگ هستي، امام ميفرمايد: « مَن عَرَفَ نَفسُه فَقَد عَرَفَ رَبّه» هر کس خود را بشناسد قطعاً خدا را مي شناسد.
پيامبر اسلام (ص) بعنوان الگوي حسنه زندگي« وَلَقَد کَان لَکُم فِي رَسُول الله اُسوَه حَسَنَه» هميشه به اين معنا توجه داشت و ميفرمود « اَللّهُم اَعُوذُ بِکَ مِن عِلمٍ لايَنَفع» بار پروردگارا به تو پناه ميبرم از علمي که در آن نفعي نيست، تصفيه خانه«بمن چه» واقعاً زندگي انسان را زير و رو ميکند، دانستن جغرافيا، تاريخ، فلسفه، علم نجوم و... در حد مختصر و ضرورت براي زندگي لازم است اما کنکاش حقيقي در اين حوزه ها براي کساني است که رشته تخصصي و کاري شان اين باشد. 4-زندگي در اينجا و اکنون (حال) عزيزان ميدانند که جسم ما هميشه در حال زندگي ميکند، اما روح و روان ما دائماً در گذشته يا آينده سير ميکند. اگر ما در حال زندگي کنيم مرتکب هيچ رفتار ضد اخلاقي نميشويم چون رفتارهاي ضد اخلاقي اصولاً منشاء گذشته يا آينده دارد مثلا ً اگر بخواهيم براي کسي کاري انجام دهيم ميبينيم اگر در گذشته لطفي در حق من کرده من آن کار را برايش انجام ميدهم اگرچه حقش نباشد و يا انتظار منفعت دارم (وعده چند سکه) باعث ميشود از انصاف خارج شوم و به او لطف ويژه کنم.
روحيه انتقام جويي ناشي از خشم و کينه و نفرت در گذشته است يا دزدي ناشي از ترس فقر در آينده است اگر من از گذشته و آينده بِبِرم، در هر اقدامي روش عادلانه پيش ميگيرم و از اين جهت زندگي مناسب براي من شکل ميگيرد، زندگي در حال باعث ميشود هم از زندگي لذّت ببريم و هم از درد و رنج ها کاسته ميشود مثلاً هم اکنون که دندان من درد ميکند فقط همان لحظه متحمل درد ميشوم اما اگر به ياد بياورم در گذشته هر وقت دندانم درد ميگرفت سه روز درد ميکشيدم درد دندان من مضاعف مي شود يا اگر فکر کنم تا فردا صبح بخواهم بروم پيش دکتر ساعت ها بايد اين درد را تحمل کنم اين خودش باعث فزوني درد ميشود و در خوشي هم به همين صورت است مثلاً شما در ميهماني سر سفره با غذاهاي بسيار لذيذ و عالي نشته ايد ولي ذهن تان به ياد گذشته اي تلخ ميافتد و يا آيندهي مادر پيرتان که سخت مريض است در اين صورت لذّت نميبريد بنابراين در حال زندگي کردن هم براي خوبي زندگي، مفيد است و هم براي خوشي زندگي.
کنفوسيوس ميگويد وقتي مغضوب امپراطور چين قرار گرفت و محکوم به اعدام شد، شب قبل از اعدام در زندان به هم بند خود ميگويد ببين اين پروانه را وقتي بالش را باز ميکند چه رنگ زيبايي پيدا ميکند و وقتي بالش را ميبندد چقدر زيباست، هم بندي او ميگفت: من گمان ميکردم تو آدم فرزانهاي باشي امّا ميبينم خيلي ابلهي، چگونه اطلاع داري که فردا صبح اعدام ميشوي ولي دل به اينها خوش ميکني کنفوسيوس گفت: من نميگذارم مُردن فردايم مانع لذّت بردن از اکنونم شود ضمن اينکه اگر ميدانستم لذّت نَبُردن موجب تخفيف مجازت و مرگ من ميشود از آن چشم پوشي ميکردم امّا ميدانم تاثيري ندارد پس چرا همين مقدار از لذّت خود را محروم نمايم کنفوسيوس توانست آينده را از ذهن خود بيرون کند. 5-در زندگي هرچه از شما بر مي آيد انجام بده و منتظر نتيجه نباش انسان بايد براي رسيدن به هدف و نتيجه کار خود تلاش و کوشش نمايد «لَيسَ لِلاِنسَانِ اِلّا مَاسَعَي» نيست براي انسان جز سعي و تلاشش، اما مطلقاً به اينکه کار چه خواهد شد، کاري نداشته باشيم مثال براي موفقيت در کنکور پزشکي صدها عامل نقش دارند(آيا زنده هستم، آيا موقع امتحان آرامش دارم، ممکن است يک وقت بيمار شوم، ممکن است با همه آمادگي سر وقت نرسم، ممکن است دندانم شديداً درد بگيرد، ممکن است پدر و مادرم در بيمارستان بستري شوند و ...) که تنها يک عامل، کوشش وفعاليت ماست، درس خواندن من شرط کافي است اما شرط لازم موفقيت نيست.
در اسلام اين عمل را به توکّل تعبير ميکنيم يعني تو کارت را بکن و نتيجه را به خدا واگذار کن و انسان بلافاصله بعد از انجام کاري بايد به سراغ کار ديگري برود، خداوند به پيامبر ميفرمايد«فَاعفُ عَنهُم فَاستَغفِر لَهُم وشَاوِرهُم فِي الاَمرفَاِذا عَزَمتَ فَتَوَکّل اِلَي الله» وقتي تصميم برانجام کاري را گرفتي پس به خدا توکل کن.
در اعمال عبادي و اخلاقي هر چه که از ما بر ميآيد بايد انجام دهيم و نبايد منتظر نتيجه باشيم چون اگر چنين باشد ما بسياري از امکانات و فرصتهاي ذهني و رواني خود را از دست ميدهيم و نيز چه بسا بسياري از نتيجه ها جنبه اخروي دارد مثل نماز خواندن، روزه گرفتن، اعمال حج، احسان و انفاق به ديگران و... 6-حق گزاري نسبت به هستي اگر بپذيريم در جهان هستي اصل «بي ثباتي»حاکم است يعني همه چيز در هر آن در حال تغيير است بنابراين با هر انساني(پدر، مادر، خواهر، دوستان، بستگان، افراد ديگر ) و هر موجودي(درخت، اسب، مرغ و خروس و...) که برخورد ميکنيم بايد به شکلي از او جدا شويم که پنداري تمام بدهي هايمان را نسبت به او پرداختيم و تصويه حساب کامل نموديم چون ممکن است ديگر او را نبينيم مثلاً ممکن است اجل(مرگ) به شما و ايشان فرصت ملاقات بعدي را ندهد، بنابراين تمام حق و حقوقي که برگردن توست نسبت به آنها بايد اداء کني و اين رفتار باعث زندگي خوب و خوش ميشود، اين اصل را حق گزاري نسبت به هستي مينامند به تعبير کلي در برخورد با موجودات و انسانها بايد «سلام و وداعي» داشته باشيم.
در آموزه هاي ديني به اين امر زياد توصيه شده است مثلاً معصوم مي فرمايد: وقتي نماز مي خواني فکر کن که اين آخرين نماز توست، يا اگر احسان و دستگيري از کسي داري فکر کن آخرين فرصت توست و... 7- عشق به انسان ها و موجودات نجات دهنده انسانها از همه دردها ورنج ها عشق است، ما نسبت به معشوق (آنچه نسبت به آن عشق داريم) چه انسان چه حيوان چه گياه و ... سه مولفه را بايد توجه داشته باشيم 1- تمام خوشي لازم را از حضور معشوق جذب کنيم اگر چنين نشود دچار حسرت مي شويم 2- وظايف اخلاقي خود را نسبت به معشوق انجام دهيم و گرنه دچار پشيماني ميشويم 3- اگر معشوق غياب پيدا کند و نتوانيم با آن کنار بياييم دچار اندوه و افسردگي شديد ميشويم. نکته مهم: ما بايد عشق به موجودات و انسان ها داشته باشيم اما دلبستگي به آنها خير، مثلاً فکر نکنيم معشوق ما ابدي هميشگي است در اين صورت وقتي آن را از دست ميدهيم دچار افسردگي و اندوه شديد ميشويم خداوند ميفرمايد«لِکَيلا تَاسُوا عَليَ مَا فَاتَکُم وَلا تَفرَحُوا بِمَا آتَاکُم» آنچه را که از دست داده ايد براي آن تاسف نخوريد و آنچه را که به دست ميآوريد شادمان نشويد، اين معناي زهد است که امام علي(ع) درحکمت 431 بدان اشاره دارد «وقتي چيزي را به کف آورديد شاد نشويد و وقتي چيزي را از کف داديد ناشاد نشويد» چرا؟ چون در جهان اصل«بي ثباتي» حاکم است
اگر اين اصل«بي ثباتي» را در زندگي خوب فهم کنيم و در وجودمان آن را هضم کنيم زندگي بسيار خوب تر، خوش تر و ارزشمندتر را خواهيم داشت. 8- بهبودي زندگي، تابع اصل تدريجي است اگر بخواهيم در زندگي بهبودي حاصل شود و از وضع موجود به يک وضع مطلوب دست پيدا کنيم بايد به اصل«تدريج»اعتقاد و باور داشته باشيم بعنوان مثال کسي که معتاد به سيگار است و روزي 50 عدد سيگار ميکشد بعد تحولي در او ايجاد ميشود و تصميم ميگيرد يک دفعه لب به سيگار نزند قطعاً چنين فردي تا آخر سيگاري باقي ميماند اما اگر اين فرد که اراده کرده ترک کند در هفته 5 سيگار را کم کند و بتدريج به صفر برساند ميتواند براي هميشه آنرا کنار بگذارد با اين کار هم از لحاظ جسماني و بيولوژي و هم از لحاظ عصبي و رواني زمينه براي او فراهم ميشود، در تمام مسائل اخلاقي و رفتاري مثل(عادت به دروغ داشتن«اذيت و آزار ديگران» بد اخلاقي و...) همانند مثال فوق که اشاره شد برمبناي اصل تدريج بايد عمل کنيم.
اگر ميخواهيد خودتان را عوض کنيد اصل تدريج را رعايت کنيد برنامه هاي بلند پروازانه نداشته باشيد بايد همانند جسم که رژيم غذايي مي گيرد و وزن را به تدريج کاهش ميدهيد براي مسائل اخلاقي و رواني هم بايد ذره ذره (بتدريج)رژيم بگيريد تا خودتان را تغيير دهيد. 9- زندگي براساس سه اصل صداقت، احسان، تواضع اين سه صفت مادر همه صفات اخلاقي است بدين معني که صفات اخلاقي ديگر فرزند اين سه صفت هستند - صداقت: اگر پنج ساحت وجودي انسان 1-عقايد 2- عواطف و احساسات و هيجانات 3- خواست و اراده 4- گفتار 5- کردار يکپارچگي و همنوايي داشته باشند صداقت مي نامند، يکي از مصاديق صداقت راست گفتن است، يعني گفتار با عقيده ما هماهنگ باشد، ريا و تزويرکه در مقابل صداقت است يعني گفتار با کردار هماهنگ نباشد پيامبر اکرم (ص) ميفرمايد «کُلّ رِياءُ الشِرک» هر ريايي شرک است مثلاً ما در نماز ميگوئيم قُربَه اِلي الله در حالي که در عمل براي چيز ديگري نماز ميخوانيم -تواضع: هر خوشي که به ما رسيد فرض کنيم به ديگري رسيده است اگر برنده جايزهاي شده ايم چنان احساس کنيم که ديگري برنده شده است يعني هر چيزي که در نظام ارزشي خودتان مثبت تلقي ميشود فرض کنيد به چنگ ديگري افتاده است، خداوند به پيامبر وحي فرمود که تواضع نسبت به مردم داشته باشد(يعني خاکي و يکي بودن با مردم) اِنّ اللهَ اُوحي اَن تواضَعُوا -احسان: هر ناخوشي اي که به ديگري رسيد فرض کنيم به خودمان رسيد مثلاً اگر فرزندمان بيمار شد چقدر دچار تب و تاب ميشويم تا او را به بيمارستان ببريم، اگر فرزند ديگري هم بيمار شد ما نيز بايد چنين تب و تابي را داشته باشيم هر بدي و ناخوشي که در زندگي ديگري مثل فقر، بدهي و... است گويا بدي و ناخوشي در زندگي من است خداوند در وصف پيامبر ميفرمايد: عَزيزٌ عَلَيه مَا عَنِتّم توبه 128 هر رنج کوچک شما مردم (عَنِت) رنج بزرگي براي پيامبر است (عَزيزٌ) است. 10 پرهيز از شتاب زدگي در زندگي وداشتن آهستگي انسان در زندگي بايد آرام و آهسته و با طمانينه و آرامش کارهايش را انجام دهد، آهسته حرف بزند، حرف شما را قطع نکند حرف خود را ناتمام رها نکند و در آن واحد چند کار را با هم انجام ندهد.
سعدي عليه الرحمه مي فرمايد: رهرو آن نيست گه تند، گه خسته رودرهرو آن است که آهسته و پيوسته رود
در آموزههاي ديني طمانينه و آرامش را از جلوههاي ايمان و عجله و شتاب زدگي را از عمل شيطان ميخوانند پيامبر اکرم (ص)مي فرمايد«الاناه مِن الله وَالعَجَلَه مِن الشّيطان» تاني و خويشتن داري از خداست و عجله و شتاب از شيطان است(بحار الانوار ج68ص340) امام علي (ع) به فرزندانش توصيه ميفرمايند«اَنهَاکَ عَنِ التَسرع بِالقُولِ وَالعَمَلِ» تو را از شتابزدگي در سخن گفتن و عمل نهي ميکنم، علت اين نهي اين است که شتاب زدگي باعث لغزش و همچنين ندامت و پشيماني ميشود امام ميفرمايد«مَعَ العِجلِ يَکثَر الزلل وَمَعَ العَجَلَه تَکُون النِّدامَه (غررالحکم حديث 9740) فقط در جايي که شرّي انسان را تهديد ميکند عجله و شتاب کردن را جايز ميدانند امام علي (ع)ميفرمايد«اَلعَجَلَه مَذمُومَه فِي کُلّ اَمٍر اِلّا فِي مَا يَدفَعُ الشّر» عجله در هر کاري مذموم و زشت است مگر در دفع شر و بدي.
يکي از ويژه گيهاي انسان مدرن امروز شتاب زدگي است مثلاً صبح بيدار شدي ميخواهي سر کار بروي و ديرت شده با عجله و شتاب تمام کارهايت را انجام ميدهي به سراغ اتومبيل ميروي ميبيني سوئيچ را نياوردي با همه شتاب زدگي که داشتي ميخواهي سوئيچ را پيدا کني پيدا نميشود لازم است لحظاتي بنشيني و آرام بگيري و حتي چشم تان را ببندي چون فقط در حالت تمرکز و آهستگي و طمانينه مي تواني گمشده خود را پيدا کني وقتي شتابزدگي داريم از خزينه ي حافظه مان محروم هستيم مثل اين است که تمام ثروتمان را در اتاقي بگذاريم و کليد آن را گُم کنيم به يک معنا ثروتمند هستيم اما چون به آن دسترسي نداريم فقيريم و يا کسي ميلياردها در حسابش پول داره اما حسابش از طريق قضايي بسته شده، درستِ که ميليارد ها پول داره اما پنداري هيچي نداره، با شتاب زدگي فرد دسترسي خود را به نيروي استدلالگر، محفوظات وخاطرات (مثال بالا)از دست مي دهد براي اينکه اين مسائل را نداشته باشيم بايد آهستگي و طمانينه را در گفتار و رفتارمان داشته باشيم. 11-بي توجهي به قضاوت هاي ديگران انسان اگر بخواهد به قضاوت هاي ديگران توجه نکند، بايد طبيعي زندگي کند، طبيعي زيستن يا همان سادگي يعني حضور و غياب ديگران در رفتار من تاثير نداشته باشد مثل يک کودک که زندگي ساده و طبيعي دارد و حضور و غياب ديگران تاثيري در رفتار او ندارد.
ما بايد برمبناي فهم و تشخيص خود عمل کنيم، کاري که از درون خود ما ميجوشد انجام دهيم اين مي شود زندگي اصيل پس ما بايد بر مبناي عقل و وجدان اخلاقي خودمان عمل کنيم و به ديد و نگاه ديگران بيتفاوت باشيم در زندگي اصيل تر از وي درست و غلط بودن را در درون خود بايد جست، در امور نظري زندگي، عقل را داور قرار دهيم و در امور عملي وجدان خويش را.
انسان هاي اصيل به افکار عمومي، مُدهاي فکري روز و يا روح زمانه کاملاً بياعتناء هستند و کساني که به قضاوت ديگران توجه دارند دچار نوعي حقارت در درون خود هستند(عقده حقارت)چون طبق داوري من کارم را درست انجام ميدهم اما بخاطر داوري ديگران دست از کار بر مي دارم و داوري تو را ترجيح ميدهم بجهت نوعي احساس حقارتي که دارم. 12- جدّي بودن زندگي امام علي(ع) به فرزندش امام حسن (ع) ميفرمايد: من تجارب فراوان داشته ام و خيلي امور بر من گذشته است که از ميان آن نکات، نکته اي که در صدر قرار دارد اين است که در«زندگي بايد جدّي بود و زندگي را نمي توان به بازي گرفت» «فَاقَضَي بِي الي جدٍ لايَکُونُ فِيهِ لَعِبٌ» امام خود در زندگي جدّي بود و به ديگران هم توصيه مي کند زندگي را جدّي بگيريد جدّي گرفتن زندگي به چه معناست؟ چرا بايد زندگي را جدّي گرفت؟ چون دستگاه نظام عالم هستي قوانين بسيار جدّي دارد ما هم بعنوان جزيي از اين نظام بايد در زندگي جدّي باشيم.
دلائل اينکه جهان هستي جدّي است 1- جهان هستي هوشيار و با شعور است و کر و کور نيست جهان هستي در برابر رفتار هاي ما عکس العمل نشان ميدهد آيه شريفه «فَمَن يَعمَل مِثقَالَ ذَرّه خَيرَ يَرَهُ وَمَن يَعمَل مِثقَال ذَرّه شَرّ يَرَهُ» دستگاه عالم بسيار جّدي و دقيق است و فراموشي در آن نيست يک ذره عمل خوب يا بد را پاداش يا کيفر ميدهد.
2- عکس العمل هر عملي متوجه خود «عامل»ُ است اگر خوبي يا بدي کرديد فقط خودتان منتظر خوبي يا بدي آن باشيد«لَهامَااکتَسَبَت وَاِلَيهَا مَا اکتَسَبَت »هر عملي که انسان انجام ميدهد اگر خوب باشد يا بد براي خود اوست در قرآن ميخوانيم «لَقَد جِئتُمُونَا فِرادَا کَمَا خَلقنَاکُم اَوّلَ مَرّه» شما يکي يکي پيش ما بر ميگرديد همانطور که يکي يکي آفريده شده ايد در قيامت پدر، مادر، زن، فرزند، همسر، گروه، جناح و... هيچ کدام کمک کار انسان نيست و چه بسا انسان از اينها فرار ميکند، من از تمام آنها که در زندگي دنيا مرا پناه ميدادند ميگريزم چون هر کس آنقدر به خود ميپردازد که به ديگري نميتواند بپردازد، انسان در موقع خطر فقط به فکر خود است مثلاً در يک زلزله بزرگ هر کس به خود ميپردازد در قيامت انسان تنهاست و فقط به خود ميپردازد.
3- جبران کم کاري يا بد کاري انسان فقط با کار خوب امکان پذير است با گريه وزاري نميشود سر نظام هستي را کلاه گذاشت مثل دانش آموزي در درسي مردود شده پيش معلم برود چاپلوسي يا گريه وزاري نمايد معلم ميگويد شما درس من را جدّي نگرفتي و اين نتيجه اش شد، پس در اين جهان هستي کم کاري تنها و تنها با پُرکاري و بدکاري تنها و تنها با خوب کاري جبران ميشود.
4- جهان هستي پروراننده خوبيهاست، هم در برابر خوبي و هم در برابر بدي عکس العمل نشان ميدهد در بدي به اندازه همان بدي اما در مقابل خوبي ده برابر يا هفتاد برابر يا هفتصد برابر.
5- در زندگي به هر چيز دل ببنديم اشتباه است فقط نام نيک است که ميماند، جّدي بودن در زندگي به اين معناست که در نظام خلقت، بازي و سرگرمي راه ندارد قوانين آن محکم و پولادين است و با کسي شوخي ندارد و مو را از ماست بيرون ميکشد، مثال «تنبلي» برخي ميگويند تنبلي يعني بيتحرکي که در مقابل نشاط است يعني تحرک بدني اما مفهوم تنبلي يعني فراموش کردن هدف اگر هدفي دارم فراموش کنم دچار تنبلي شدهام تنبلي دو پيامد دارد 1-کم کار کردن در جهت هدف 2- کار در جهت مخالف هدف(بد کار کردن).
جدّي بودن زندگي يعني ما هدف زندگي را فراموش نکنيم، جدّي بودن زندگي به معني داشتن يک چهره جدّي نيست پيامبراکرم (ص) با بچه ها در کوچه بازي ميکرد و ميفرمود آنقدر با بچه ها بازي ميکنم تا خود بچهها خسته شوند.
منظور اين است پيامبر براي هرکاري از جمله بازي با بچهها هدف دارد.
