انسانِ ثروتمند

مقدمه: اگرچه به نظر مي‏رسد انسان موجودي با جرم و جثه‏اي کوچک است اما به اندازه عالم هستي بزرگ است امام علي(ع) مي‎فرمايد «اَتَزعُمُ اَنَّکَ جِرْمٌ صَغِيرٌ وَ فِيکَ انْطَوَي الْعَالَمُ الْاَکْبَرُ» ونيز پيامبر اکرم(ص) مي‎فرمايد «النّاسُ مَعادِنٌ کَمَعادِنٍ الذّهَب وَالفِضّه» مردم معدن‏هايي هستند همانند معدن‏هاي طلا و نقره اين فرمايش آموزگاران الهي نشان مي‎دهد در زندگي ما انسانها، ثروت‎ها و داشته‎هاي فراوان مادي و معنوي وجود دارد که انسانها از آن غافل هستند، چه زيبا زبان ملي پارسي ما چه زيبا اين حديث را تبيين نموده است
اي نسخه اسرار الهي که تويي
 وی آینه جمال شاهی که تویی
بيرون زتو نيست آنچه در عالم هستي
در خود بطلب هر آنچه خواهی که تویی
 با طرح اين پرسش که آيا انسان ثروتمند است؟ با نگاه علمي «هر چيزي که به شما اضافه شود و اضافه شدن آن وضعيت موجود شما را بهتر کند، ثروت ناميده ميشود» تصور و تلقي عموم مردم از ثروت فقط پول، مال و منال، ملک و املاک است
در حالي که اين پندار و برداشت کاملاً خطا و اشتباه است
 ثروت با توجه به تعريف بالا، براي انسان مصاديق فراوان دارد که بعنوان مثال درک و فهم، اراده و اختيار، آرامش و آسايش، اعضا و جوارح انسان، سلامتي وتندرستي، ارتباطات خوب با ديگران، خانوادهي شاد و موفق، حس خوب نسبت به ديگران، يادآوري خاطرات شيرين، احساس لذت در گفتگو با دوستان و بستگان، احسان ونيکوکاري، حس انسان دوستي و ده‏ها مورد ديگر که اين‎ها داشته‎ها يا ثروتهاي انسان محسوب مي‎شوند در اين مقاله از ثروتهاي و داشته‏هاي ارزشمند زندگي به تحليل فقط دو مورد پرداخته مي‎شود اميد است با کسب علم وآگاهي، قدردان نعمت‎هاي بزرگ زندگي باشيم

هوشمندي انسان
 هوشمندي انسان پايه و اساس تمامي مسائل زندگي ماست و محقق شدن انسانيت فقط برپايه هوشمندي است، اگر هوشمندي براي انسان‎ها نبود هيچ آثاري از رشد، پيشرفت، عمران، آباداني و نيز هيچ ارتباطات اجتماعي نبود، امروز براساس هوشمندي است که همه چيز در جهان براي ما معنا پيدا مي‎کند، به طور مختصر به توضيح دو نوع هوش انسان مي‏پردازيم.
اول: هوش شناختي IQ
دوم: هوش هيجاني EQ است
* هوش شناختيIQ: هوش شناختي خدادادي  و ژنتيکي هست، يعني وقتي بچه به دنيا مي‏آيد داري IQ هست و هوش شناختيش مشخص هست  ما با هوش شناختي اصولاً قدرت حل مساله و قدرت حل مشکل را در زندگي پيدا مي‎کنيم يعني قوه تجزيه و تحليل ما فعال مي‎شود مثلاً «از يک کودک 3يا4 ساله وقتي مي‏پرسيم چرا سرکتري آب که جوش مي‎آيد صدا دارد کودک مي‏گويد براي ما سوت مي‏زند در حقيقت هوش شناختي او سطحي است ولي همين کودک در سن 14 و15 سالگي بارشد قوه تجزيه و تحليل مي‏گويد فشار بخار آب باعث به صدا درآمدن سرکتري مي‎شود» پس اگر انسان تلاش نمايد از فکر خود بيشتر استفاده نمايد و ورزش دائمي فکري مثل مطالعه کتب، مجلات و تفکر در عالم هستي داشته باشد قدرت تجزيه و تحليل، حل مساله را بيشتر خواهد داشت
*هوش هيجاني(عاطفي)EQ: هوش هيجاني اکتسابي است و جنبه وراثتي ندارد يعني از طريق آموزش و يادگيري کسب مي‏کنيم، آموزش از خانواده، مدرسه، معلم، دوستان، نهادهاي اجتماعي و... اين هوش تا آخر عمر در حال رشد، پيشرفت و افزايش هست. هوش هيجاني به تعبيري نحوه تعامل با ديگران است و به عبارت ديگر ميزان درک ديگران است آدم‎هايي EQ که بالا دارند ديگران را بهتر درک مي‏کنند و مي‏فهمند. نوع تعامل ما با ديگران براساس ميزان هوش هيجاني هست که باعث ايجادانگيزه يا بي‏انگيزگي در ديگران مي‎شود به عنوان مثال، ما در زندگي اجتماعي مي‏بينيم يک گدايي که از هوش هيجاني خود خوب استفاده مي‏کند و با ديگران خوب ارتباط برقرار مي‏کند و موفقيت بيشتري دارد مثلاً در جلوي سالن عروسي مي‎نشيند و مي‎گويد: «شما خوشبخت و سپيدبخت، شاد و خوشحال هستيد من را هم در شادي خودتان سهيم کنيد» ولي گدايي ديگر روبروي دفتر طلاق نشسته و همه با ناراحتي بيرون مي‎آيند و هيچ حوصله‏اي ندارند در اين صورت چون خوب ارتباط برقرار نمي‏کند موفق نمي‏شود بنابراين گدايي هم مهارت برقراري ارتباط را لازم دارد که بستگي به هوش هيجاني دارد

 ما انسان‏ها سه مهارت را بايد کسب کنيم
 1- مهارت شناختي: کسب شناخت و آگاهي لازم براي زندگي مثلاً خويشتن‏شناسي، جهان‏شناسي، راه و روش زيستن مناسب و...
 2- مهارت اداراکي: تجزيه و تحليل مسائل مختلف زندگي، درک و فهم مسائل مهم زندگي
 3- مهارت انساني: تعلق خاطر يعني دوست داشتن و دوست داشته شدن، مهارت انساني بخشي از هوش هيجاني است که باعث قدرت شناخت، پيش‎بيني رفتار و تغيير رفتار مخاطبين مي‏شود مثلاً آگاهي و شناختي که از پدر و مادر خود داريم مي‏دانيم اگر دعوا، نزاع و فحاشي داشته باشم خيلي ناراحت و رنجيده خاطر مي‏شوند بنابراين رفتار خود را  کنترل و مراقبت مي‏کنيم که چنين مساله‏اي پيش نيايد (شناخت + پيش‏بيني رفتار+ تغيير رفتار) و باعث مي‏شود درک و فهم درستي از مخاطبين خود پيدا کنيم. عصباني شدن کار ساده‏اي هست هرکسي مي‏تواند عصباني شود، اما عصبانيت به موقع، خوب و مناسب است اگرچه کارسختي است، به اين معني که در مقابل شخص مناسب، در زمان مناسب، به اندازه مناسب، به دليل مناسب، به روش و شيوه مناسب، و... با دليل و منطق و بجا عصباني شود. ما بايد بدانيم مخاطبين ما چه کساني هستند، متناسب باشناخت و درک درست و صحيحي که از مخاطبين داريم رفتارمان را تنظيم کنيم

* اصول و قوانين تقويت مهارت انساني (هوش هيجاني)
1- روابط خوب با ديگران: ما انسانها زندگي گروهي و اجتماعي داريم اگر در روابط با ديگران به قوانين رفتاري خودخواهانه عمل شود قطعاً شکست خواهيم خورد و از زندگي خود ثمره و بهره مناسب نخواهيم داشت و اگر روابط ما برمبناي ابراز محبت، دوستي و عشق به ديگران باشد بسياري از دشمني‏ها چاره خواهد شد ضرب‏المثل زيبا زبان خُوش، مار را از سوراخ بيرون مي‏کشد و شکي نيست که تنفر منشا خصومت‏ها، شيطنت‏ها و کارهاي اهريمني است، عامل اصلي شادکامي در زندگي بر محور دوست داشته شدن و دوست داشتن است و اين محبت و دوستي چه بصورت کلامي و چه بصورت غيرکلامي در ساحت خانواده، دوستان، آشنايان و ديگران بايد نماد پيدا کند و لطف مقابل آن‏ها هم مشمول حال گردد بطوري که هرکدام احساس کنند جاي ويژه در قلب شما دارند
 2- پرهيز از نادرستي‏هاي اخلاقي در روابط با ديگران: نادرستي اخلاقي مثل دروغ گفتن، غيبت کردن، تهمت زدن، تحقير کردن، اذيت و آزار، دزدي، بدزباني، فحاشي و... اين موارد در روابط با ديگران معنا پيدا مي‏کند که ما آن را گناه محسوب مي‏کنيم گناه يعني خطا، اشتباه، نافرماني و در اصطلاح ديني نافرماني از دستورات حق تعالي است
 امام علي(ع) بزرگترين و موثرترين راه مبارزه با گناه را اين چنين مي‏فرمايد: «از فکر گناه هم خودداري کنيد زيرا فکر گناه، انسان را به سوي گناه مي‏کشاند»  آدمي که مسموم مي‏شود وقتي به سلامتي خود مي‏انديشد براي خارج کردن سموم از بدن خود ذره‏اي شک و ترديد ندارد چون مي‏داند اگر دير بجنبد ممکن است سموم باعث هلاکت او شود، گناه هم براي نفس آدمي مثل سم کشنده‏اي است که اگر خارج نشود انسان را به هلاکت مي‏کشاند و راه آن، توبه است که گناهان را شستشو مي‏دهد و قلب را از همه سموم پاک مي‎کند همچنانکه امام علي(ع) مي‏فرمايد: «التوبه تطهر القلوب وتغسل الذنوب توبه ها قلب ها را پاک مي کند و گناهان را شستشو مي‏دهد» قطعاً باتوبه‎ي واقعي گناهان انسان بخشيده مي‎شود «او خدايي است که توبه بندگان را مي‎پذيرد و گناهان را مي‎بخشد (شوري/225)»
 3- شادکردن ديگران: شادي و سرور افراد در جامعه، چهره زندگي اجتماعي را شاد مي‏کند و در آن صورت زندگي مطلوب‏تر و خوشايندتر مي‏شود چه بسا ما با يک لبخند زدن، احسان کوچک مثل دادن يک دانه خرما به ديگري، دادن پول نسخه و داروي يک نيازمند، موجبات شادي او را فراهم مي‏کنيم، تلخ‏ترين لحظات عمر انسان زماني است که انسان گرفتار غم و اندوه باشد و چه بسا افراد در اين لحظات آرزوي مرگ مي‏کنند
4- غم زدايي از مردم: انسانيت ايجاب مي‏کند که ما ديد انساني نسبت به همه مسائل زندگي داشته باشيم در اين صورت جامعه مثل يک پيکر است که اگر يک عضو به درد بيايد ديگر عضوها قرار نخواهند داشت
بنی آدم اعضای یکدیگرند
که در آفرینش زیک گوهرند
چو عضوی بدرد آورد روزگار
 دگر عضوها را نماند قرار
 توکزمحنت(رنج) دیگران بی‏غمی
 نشاید که نامت نهند آدمی
 احساس بي‏ توجهي و بي‏ تفاوتي نسبت به همنوعان ما را از رده آدميت و انسانيت خارج مي‏کند
 5- خوش اخلاقي، نرم‏خويي، خوش رفتاري با مردم: همانگونه که تندخويي، خشم وخشونت، پرخاشگري، بداخلاقي و بدرفتاري اطرافيان را از ما مي‏رنجاند و ما را تنها و بي‏کس مي‏کند نقطه‏ي مقابل آن خوش اخلاقي، نرم‏خويي و رفتار ملايم موقعيت و جايگاه انسان را در نزد مردم بالا مي‏برد و باعث زياد شدن دوستي‏ها، رفاقت‏ها، مهر و محبت‏ها مي‏شود
از امام صادق(ع) سوال کردند حد و مرز خوش ‏اخلاقي چيست؟ فرمودند:
 1ـ اطرافيانت را آزار ندهي وهم‏نشينان را اذيت نکني
 2ـ  کلام پاکيزه و خوب داشته باشي، سخنان تند و خشن نگويي
 3ـ برادرانت را بَشاش و خندان ديدار نمايي
 پس در روابط اجتماعي بايد بااخلاق و رفتارمان مثل آهن‏ربا که براده‏هاي زيادي را جمع مي‏کند ما هم جذب حداکثري داشته باشيم و دفع حداقلي
 6- سودرساني و خدمت‏ رساني به مردم: خداوند انسان‏هاي مفيد و سودرسان به مردم را مانند آب صاف و زلال، پايدار، ماندني توصيف ميکند و انسان هرچيز بي‏فايده را مانند کف روي آب ازبين رفتني مي‏داند
و از ديدگاه رسول خدا(ص): بهترين مردم کسي است که انسانها از وجود او سود و فايده بيشتري مي‏برند و نيز حضرت مسيح(ع) مي‏فرمايد: خداوند مرا بسيار سودمند و مفيد براي مردم قرار داده است اين قاعده زرين در زندگي اجتماعي بايد سرلوحه زندگي‏مان باشد عبادت جز خدمت خلق نيست بنابراين شخصيت مفيد و تاثيرگذار، اهل خدمت و سودرساني به مردم است
 7- رفتار و انتظار هماهنگ: هر شخص آن چه را که از مردم انتظار انجام دادن آن کار را دارد خودش بايد مقيد به انجام آن کار باشد به اصطلاح با مردم آنگونه رفتار کند که توقع دارد با اوآن طور عمل شود آنچه براي خود مي‏پسندي براي ديگري هم بپسند و آنچه براي خود نمي‏پسندي براي ديگري هم مپسند اگر کسي راستي و درستي را خوش دارد بايد خود عملاً چنين باشد، اگر وفاداري، وفاي به عهد و پيمان را پسنديده مي‏داند خود بايد در اين زمينه پيش‏قدم باشد، اگر جان، مال و آبروي خودش را محترم مي‏شمارد و تعرض به آن را روا نمي‏دارد در ارتباط با مردم بايد اين چنين عمل کند خداوند به موسي(ع) فرمود «کما تدين تدان» يعني هرچه بکاري همان را درو مي‏کني هر عملي انجام دهي پاداش و يا سزاي بد آن را درمي‏ يابي
 8- معاشرت و برخورد نيکو: معاشرت خوب با ديگران، مصاحبت نيکو و برخوردهاي پسنديده، از اخلاق ويژه رفتاري است پيامبراکرم(ص) به اباذر فرمود «اي اباذر هرچه مي‎‏تواني در انجام کارهاي خير و اعمال نيک بکوش، اگر از دستت برنمي‏آيد براي مردم کاري و خدمتي انجام دهي لااقل با روي باز و چهره گشاده با آنان روبرو شو»
 لقمان به فرزندش گفت: «فرزندم با صد تَن رفيق و دوست باش حتي با يک تن هم دشمن مباش تو در دنيا دو چيز داري
1 -نصيب خدايي که همان دين توست
2- خلق و خوي خودت که همان نحوه برخورد تو با مردم است پس با مردم با خشم وکينه توزانه برخورد نکن و به خوي‏هاي نيکو عادت نما»
 9-پرهيز از اذيت و آزار ديگران: تامين سلامت روان و امنيت ديگران از مهمترين مسائل انساني و اخلاقي ماست که بايد آن را در زندگي عملي‏مان رعايت کنيم و آن اين است که از اذيت و آزار ديگران چه زباني و چه رفتاري پرهيز نماييم
پيامبر اکرم(ص) در توصيف مسلمان مي‏فرمايد «مسلمان کسي است که ديگران از ناحيه دست و زبانش در امان باشد» و نيز امام علي(ع) مي‏فرمايد: «شرورترين، بدترين مردم کسي است که به خير و فايده او اميدي نيست از شر و آزارش نمي‏توان در امان بود» بايد سعي و تلاش شود به جاي اذيت و آزار، مهر، محبت، عطوفت و دل‏رحمي را در زندگي با ديگران حاکم کنيم چون به فرموده پيامبر اکرم(ص): «محبت و دوستي با مردم نيمي از دين است.»