رَسَن هایی برای بهتر زندگی کردن
آه کردم، چون رَسَن شد آه من
گَشت آویزان رَسَن در چاه من
آن رَسَن بگرفتم و بیرون شدم
شاد و زَفت و فُربه و گلگون شدم
جلال‌الدين بلخي مشهور به مولانا خداوند در جهان هستي و همچنين زندگي انسانها قوانين ثابت و لايتغيري قرار داده که «سنتهاي الهي» ناميده ميشود، اگر انسانها روي قوانين حاکم، خوب فکر نمايند براي زندگي خود درسهاي ارزشمندي کسب مينمايند يکي از اين قوانين «قاعده سختيهاست» که در بين تمامي موجودات عالم ساري و جاري ميباشد يعني تمامي موجودات جهان براي زنده ماندن و نيز رشد و همچنين رسيدن به هدف و مقصد خود بايد سختيهايي را متحمل شوند و هيچ موجودي نيست که در سايه رفاه و آسايش بتواند به هدف و مقصد خود دست يابد خداوند درسوره بلد آيه4 اين قاعده را زيبا ترسيم ميفرمايد «لقد خلقنا الانسان في کبد» محققاً ما انسانها را براي سختيها آفريديم
مثالهاي زيادي در عالم وجود دارد که فقط به چند مورد اشاره ميشود، پرنده دارکوب براي ساختن لانهي خود مدتهاي زيادي با نوک خود درخت را به شکل زيبايي ميتراشد و براي خود خانه و آشيانه درست مي‌کند، مورچه براي ذخيره سازي غذاي خود در زمستان سختيهاي زيادي را متحمل ميشود، تمام محصولات کشاورزي برنج، سويا، پنبه و ميوه جات ... بايد سختي آفتاب را متحمل بشوند تا بار و محصول دهند، انساني که بخواهد عالِم، دکتر، مهندس، تاجر موفق شود بايد سختيهاي زيادي را متحمل شود به اصطلاح بايد دود چراغ بخورد تا به اين مراتب دست يابد.
عزيزان ميدانند که اين قانون ثابت خداوند(قاعده سختي) ستون خيمهاي دارد که همه چيز به آن بستگي دارد و آن تلاش و پشتکار است يعني تا حصول نتيجه، دست از تلاش برندارد، در سايه تلاش است که موجودات مي‌توانند به رشد، هدف و مقصد خود دست يابند، خداوند اساس زندگي موجودات از جمله انسانها را بر همين محور(تلاش وکوشش) قرار داده است «ليس للانسان الا ماسعي» تلاش، محصول طبيعي عمل است . يعني دانش آموزي که اهل تلاش است نمرات خوبي را کسب مينمايد، انساني که تلاش و کوشش نداشته باشد نميتواند به مراتب و درجات بالاتر دست يابد.
بسياري از دانشمندان تمام زندگي را برمبناي تلاش ميدانند و خود نيز به واسطه همين امر به موفقيتهايي دست يافتهاند، از اديسون پرسيدند زندگي چيست؟ پاسخ داد «تلاش، تلاش، تلاش» امروزه براساس تحقيقات بعمل آمده به اين نتيجه رسيدهاند در موفقيتِ انسان، هوش و استعداد حدود 2درصد نقش دارد در حالي که تأثير تلاش و پشتکار، بالاي 98درصد ميباشد، در قرآن کريم ماحصل و سرانجام قاعده سختي، تلاش و پشتکار را آساني ذکر مينمايد «فان مع العسريسرا - ان مع السر يسرا» (سوره انشراح آيات 4 و5) چه زيبا شاعر بلند آوازه سعدي اين مضامين را اشاره ميفرمايد «نابرده رنج، گنج ميسر نميشود مزد آن گرفت، جان برادر که کار کرد»
مارتين هايدگر فيلسوف معاصر آلماني ميگويد: «اگر بخواهم با شما رو راست باشم بايد بگويم که زندگي به شکل گريز ناپذيري سخت است و اين ربطي به جايي که هستيد و جوري که زندگي ميکنيد ندارد. من به آن ميگويم اصل بقاي سختي» يعني سختي از شکلي به شکل ديگر تبديل ميشود ولي نابود نميشود و هميشه در زندگي وجود دارد براي همين در غرب در يک زندگي خيلي خوب و عادي، جايي که به هيچ کسي بخاطر عقايدش کاري ندارد و همه چيز آرام است، آدمهاي زيادي قرص ضد افسردگي ميخورند تا بتوانند خودشان را هر روز صبح از رختخوابشان بيرون بکشند.
سالها پيش شاهزاده هندي به نام سيزارتا يا همان «بودا» (امروزه مکتب بودا پيروان زيادي در جهان دارد) از قصر بلورين خود گريخت تامفهوم زندگي را بيابد و در آخر گفت «زندگي رنج است» هايدگر اين مفهوم را درکتاب هستي و زمان» «اضطراب وجودي» مينامد و ميگويد: «ما به اين جهان پرتاب شديم و از خود اختياري نداشتيم نه در انتخاب پدر، مادر، کشور، مذهب، زمان و... و در سراسر عمر با اينگونه مسائل مواجه هستيم که همه اضطراب آميز است حتي مرگ و نابودي و...» هايدگر ميگويد: «اينها را نگفتم که نااميدتان کنم، چيزهاي خوب ودلنشين هم در در دنيا کم نيست، هروقت داشتيد در چاه غم فرو ميرفتيد از آنها در راه کمک بگيريد و مثل «رَسَن» به آن چنگ بيندازيد و خودتان را بيرون بکشيد رَسَن هايي براي بهتر زندگي کردن»
تذکرمهم: از ديدگاه ديني بهترين رسن براي زندگي بهتر «پيروي از دستورات خداوند» و «الگوگيري از سبک زندگي پيامبر اکرم ص و ائمه معصومين(ع) است» که در شماره هاي84 و 83 نسيم دانش فرمولهاي کلي آنها اشاره شده است.
1ـ موسيقي:
در جهان فوقالعاده زيباي امروز، براي موسيقي، هنر، سينما، تئاتر وقت بگذاريد، اگر ميتوانيد با هر وسيله موسيقي، سازي بزنيد، اگر نتوانستيد به آن گوش دهيد بخصوص وقتهايي که غمگين هستيد بيشتر موسيقي گوش کنيد حرکات موزون ورزشي بهترين و مفيدترين کاري است که ميتوانيد براي روحتان بکنيد.
هرجا ريتمي شنيديد که ميتوان با آن حرکات ورزشي و کششي انجام داد تکان های به خودتان بدهید حتي اگر ريتم چکيدن قطرههاي آب از شيرواني باشد و اگر صداي خوبي داريد يک کم آواز هم بخوانيد. اما اگر نداشتيد مهم نيست (البته با حرکات نرمشي و ورزشي در تنهايي و خلوت باعث تخليه انرژيهاي زائد در انسان ميشود و موجبات شادي و نشاط را فراهم مينمايد)
2- خواندن کتاب:
حتماً ساعتي را براي خواندن کتاب در زندگيتان برنامهريزي داشته باشيد چون خواندن کتاب در انديشه، نگرش و رفتار ما فوقالعاده تاثيرگذار است و کتاب به ما کمک مي‌کند که در عالَم تصور، زندگيهاي ديگري را که هيچ وقت نميتوانستيد عملاً تجربه کنيد، تجربه نماييد. اصولاً فيلمها هم همين کار را در ابعاد ديگري ميکنند اما کتاب هميشه يک سرو گردن بالاتر از فيلم است، چون کتاب قوه تخيّل انسان را بکار ميگيرد و به تجربيات ذهني عميقتري دست مي يابيم.
3- تفکر و مطالعه روي ستاره‌ها و کهکشان‌ها:
تفکر و مطالعه روي ستارگان و کهکشان‌ها کمکمان مي‌کند که ابعاد چيز‌هايي را بهتر درک کنيم و خودمان و جايگاه مان را در عالَم هستي بهتر تشخيص دهيم يادمان باشد که در کل هستي ما ذرهاي بيش نيستيم، بهمين خاطر بايد در لحن، کلام، رفتار، حرکاتِ چشم، نحوه نشستن، معاشرتهاي اجتماعي و واکنشهايي که از ما صادر ميشود به هيج وجه تکبّر و غرور حس نشود «امام علي(ع): مالابن آدم والفخراوّله نطفه وآخره جيفه» ابتداي انسان از آب گنديده(نطفه) و پايان آن لاشهي بدبويي(جيفه) است که همه از آن گريزانند، پس زيبنده فخر و تکبّر و غرور نيست
براي همين در زمانهاي قديم بيشتر فيلسوفان، آنها که متکي به استدلالهاي عقلاني بودند بعضا ستاره شناس هم بودند، شايد نخواهيد يا نتوانيد ستاره شناس شويد ولي تفکر و اطلاعات در اين حوزه براي تحول زندگي انسانها خيلي ضروري است و نيز زماني که در زندگي غمگين هستيد به آسمان نگاه کنيد، ببينيد در عظمت ستارگان و کهکشان‌ها، ما چقدر کوچک و ناچيز هستيم
«ويتفکرون في خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلا » انسان با تفکر در عظمت آسمانهاي هفتگانه و زمين و نيز تفکر در هر آنچه که در آسمانها و زمين وجود دارد به اين نتيجه ميرسد که هيچ کدام از اينها باطل، عبث و بيهوده آفريده نشدند بلکه همه اينها هدفمند و قانونمند هستند.
4- نقاشي کردن، عکاسي، کاشتن درخت، آشپزي، سفر کردن، ياد گرفتن مهارتهايي چون برق، لوله کشي، بنايي و ...
براي زندگي انسانها مفيد و سرگرمي ارزشمندي است ما بايد در زندگي هميشه تحرک و جنب و جوش داشته باشيم چون حالت ايستايي براي زندگي انسانها بسيار زيانآور و موجبات فساد را فراهم مي‌کند، همچنان که آب صاف و زلال اگر در يکجا متوقف باشد ميگندد و مضر خواهد بود... ما براي نشستن خلق نشده‌ايم. صندلي يکي از خطرناک‌ترين اختراعات بشريت است. بجاي نشتن قدم بزنيد، پيادهروي کنيد، بدويد، ورزش کنيد، شنا برويد و...
5ـ نشستن با دوستان و همسالان
در زندگي انسانها دوست و رفيق بالاترين تاثير را دارد چه بسا پيامبر اکرم(ص) ميفرمايد: «دوست و رفيق روي دين و آئين ما تاثير ميگذارد» پس دوست و رفيق در زندگي ميتواند همسر، پدر، مادر، برادر خواهر، بستگان، آشنايان، برخي دوستان باشند، همنشين‌هايي در زندگي براي خودتان پيدا کنيد تا از مصاحبتشان لذت ببريد. هيچگاه دايره دوستانتان را به آدمهاي اطراف خود محدود نکنيد بلکه تا ميتوانيد حوزه ارتباط خود را وسيعتر نماييد.
6- دوستي با تمام موجودات و مهرباني و آشتي با طبيعت:
در روايات اسلامي بر دوستي و مهرباني با موجودات از جمله انسان سفارش زيادي شده است معصوم ميفرمايد«التودد الي الناس نصف الدين» دوستي و مهرباني با مردم نصف دين است و نيز در سيره پيامبراکرم(ص) براي مهرباني با حيوانات و گياهان مثالهاي زيادي است پيامبر شخصاً براي مداواي مرغ مريض خود اقدام ميکرد يا اگر شاخهاي از درخت شکسته بود آن را ميبست تا ترميم پيدا نمايد و...
پس خصلت انساني ما حکم مي‌کند تقريباً با همهي موجودات زندهي دنيا دوست شويم؛ گل‌ها، علف‌ها، درختها، ماهي‌ها، پرنده‌ها، حيوان‌ها و... گاهي حتي از آدم‌ها هم دوست‌هاي بهتري مي‌شوند
7ـ انتخاب تکيه گاه خوب در زندگي:
در زندگي چاههاي غم زيادي است ولي رَسنهايي هم براي رهايي از آنها وجود دارد، سَرِ رَسَن‌ها را ول نکنيد. اما مراقب باشيد که به رسن‌هاي پوسيده مثل مشروب، سيگار و قليان، قرصهاي روان گردان، دوست‌هاي بد، پول و حتي غرور و موفقيت آويزان نشويد، چون نه تنها از داخل چاه بيرونتان نمي‌آورند بلكه بدتر رها ميشويد به ته چاه، بايد فکر کنيم بهترين تکيهگاه براي انسان در زندگي پيروي از دستورات خداوند و اهل بيت عصمت و طهارت، اطاعت از پدر و مادر، مربيان دلسوز، دوست خوب و... است
8ـ تمسک به بافندگان رَسَن در زندگي:
بگَرديد و رَسَنهاي زندگي خودتان را پيدا کنيد و اگر نتوانستيد پيدايشان کنيد؛ «ببافيدشان»، آدمهاي انگشت شماري «رَسَن بافي» بلدند؛ دانشمند‌ها، کاشفها، مربي‌هاي فوتبال، کمدين‌ها و هنرمندها همه رَسَن باف هستند و با رسن‌هايي كه مي‌بافند آدمهاي ديگر هم مي‌توانند سَرشان را بگيرند و با آن از داخل چاه بيرون بيايند مثلاً بسياري از دانشمندان منشا اثر زيادي در جامعه بودند واکسن فلج اطفال، واکسن هاري، واکسن کزاز، اختراع تلفن، اختراع هواپيما و...
اگر ما امروز از سياه سرفه نميميريم براي اين است که رَسنَي را گرفتيم که سالها پيش «لويي پاستور» براي ما بافته بود، «بتهوون» در حالي که ناشنوا بود آهنگهايي ميساخت «و سمفوني شماره پنج» رَسَني است که ايشان براي ما بافت و نُتهايي را به هم پيوند زد. «هلن کلر» با توجه به اينکه نابينا و ناشنوا بود سخنراني ميکرد و اين رَسَني است که ميتوان از آن در زندگي بهره برد بيشتر رَسَن‌ها را روزي کساني که خود ته چاه بودهاند و سختيهاي زيادي را هم کشيدهاند بافته اند
بهمين خاطر ياد ميگيريم با تحمل سختي و مشقتها و نيز صبوري، ميتوانيم جزء افرادي باشيم که ميتوانيم رَسَن ببافيم همچنان که گفتهاند اديسون در اختراع برق بعنوان يک نعمت بزرگ براي انسانها 999 بار شکست خورد و از هر شکستِ خود، درسهايي در زندگي گرفت و بالاخره در بار هزارم موفق ميشود و اين نعمت بزرگ را به يادگار بگذارد
9ـ رَسَنهاي در زندگي اجتماعي:
الف : وقتي به نقل و قولي اطمينان نداريد آن را بههيچ وجه بازگو نکنيد. هميشه به پيامدهاي سخن خود، ابتدا خوب فکر کنيد و بعد حرف و سخني را بگوييد چون زندگي امري دراز مدت است.
ب- وقتي باکسي صحبت ميکنيد احترام خود را، با دقيق گوش دادن نشان دهيد و اين پا و آن پا نکنيد و يا با موبايل خود را سرگرم نکنيد
ج: به عهد و پيمانهاي خود وفادار باشيد اگر چند دقيقهاي به قرار خود دير ميرسيد اول عذرخواهي ميکنيد و بعد صحبت را شروع ميکنيد
د: در اتوبوس و مکانهاي عمومي ضمن حفظ و نگهداشت وسائل عمومي، رعايت حال ديگران بخصوص بزرگترها را خواهد داشت چون اينها را نماد وجدان پاک و انسانيت خود تلقي مي‌کند
ه: در مسائل اجتماعي و ارتباط با ديگران ميداند «سخن» همچون نقره و «سکوت» همچون طلا ميباشد پس پنج برابرِ صحبت کردن، سکوت مي‌کند
و: در ارتباط با ديگران از مزاحمتهاي تلفني، آلودگي صوتي، آلودگي محيطي، آلودگي زباني و... بشدت پرهيز دارد چون اينها را حقالناس در زندگي تلقي مي‌کند
ز: قبل از آنکه در مورد نيات وکارهاي افراد قضاوت کند، ابتدا از آنها سوال مي‌کند تا شتابزده مرتکب قضاوت نادرست نشود
ي: رعايت حال ديگران در رانندگي، صف نانوايي، نريختن آشغال در خيابان، در پيادهرو و خيابانها، رعايت حفظ وسائل عمومي، حفظ و حراست از گياهان و درختان و...
10ـ در خميرماية فرهنگي و اصالت خانوادگيمان، حتي در بدترين شرايط نبايد اهل فريب، بدگويي، نفرت، اهانت و دشنام به ديگران باشيم :
و اينها خط قرمز زندگيمان محسوب ميشود و آنها را بايد در زندگي تعطيل کنيم و حتي سعي کنيم نسبت به دشمنان خود آنها را «آقا يا خانم» خطاب کنيم و نيز با افرادي که نادان و جاهل هستند کم صحبت کنيم و چه بسا خيلي با احترام با آنها برخورد کنيم همان مَنِشي که خداوند از ما ميخواهد
«واذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما» ما در زندگي نسبت به ناجوانمرديهاي ديگران داشته باشيم، بايد در درجه اول خويشتنداري کنيم و چنانچه رويههاي ناجوانمردانهي خود را ادامه دادند ارتباط خود را با آنها به صفر برسانيم
11ـ براي بهبود انديشه، نگرش، شخصيت و رفتار خود، بايد حداقل يک ساعت در روز وقتگذاري داشته باشيم:
چون ميدانم اختصاص به اخلاق و ادب بالاتر از دانش، ثروت و قدرت است امام صادق(ع) ميفرمايد: «اگر از عمرت دو روز باقي مانده باشد يک روز را براي اخلاق و ادبت اختصاص بده
تا براي روز مرگت کمکي باشد» و نيز در اين مسير گاهي به خواندن تاريخ ميپردازم تا بتوانم انتظارات خود را منطبق بر واقعيتها نمايم و در اين صورت است که در زندگي کمتر گلايه ميکنم . پيامد و نتيجه توجه به شخصيت و منش خود اين خواهد بود که ديگران نسبت به کلام و عمل من نااميد نباشند و احساس نگراني نکنند پيامبراکرم(ص) ميفرمايد: «مومن کسي است که ديگران از دست و زبان او در امان باشد و شرّش به ديگري نرسد»
