آشنایی با سوره ها

نام سوره: رعد                       شماره سوره : 13                  تعداد آیات: 43

تعداد کلمات: 854               محل نزول: مدینه                  تعداد حروف: 3541

 معنی : غرش آسمان و ابر.

علت نامگذاری : آیه 13 سوره رعد می باشد که سخنانی درباره رعد و برق و صاعقه آمده و این پدیده های طبیعی و علمی، به عنوان مظهری از قدرت و رحمت خدا معرفی شده است.

نام های دیگر : احسن القصص (بهترین و آموزنده ترین داستان ها)

محتوی سوره : حقانیت و عظمت قرآن

• توحید و اسرار آفرینش به عنوان نشانه های خدا
• برافراشتن آسمان های بی ستون
• تسخیر خورشید و ماه به فرمان خدا
• گسترش زمین و آفرینش کوه ها و نهرها و درختان میوه ها
• پرده های آرام بخش شب، که روز را می پوشاند
• باغ های انگور و نخلستان و زراعت ها و شگفتی های آن ها
• معاد و زندگی نوین انسان و دادگاه عدل پروردگار
• مسئولیت های مردم و وظایف شان
• تغییر سرنوشت به دست خود انستن
• توحید، تسبیح رعد و وحشت آدمیان از برق و صاعقه
• سجده آسمانیان و زمینی ها در برابر عظمت پروردگار
• بی خاصیت بودن بت ها، شرح سرگذشت اقوام یاغی و سرکش گذشته و تهدید کفار با تعبیرات تکان دهنده
• دعوت به اندیشه های و تفکر برای شناختن حق و باطل و مثال هایی زنده و محسوس در این زمینه
• وفای به عهد، صله رحم و استقامت، دستور به انفاق در پنهان و آشکار.
• ترک انتقام جویی، نتایج خوب و حق پذیری.
• ناپایداری دنیا و اطمینان و آرامش، فقط در سایه ایمان به خدا
• این سوره از عقاید و ایمان شروع و به اعمال و برنامه های انسان سازی، پایان می یابد.
• آیات آخر یادی از دعوت پیامبران و موضع گیری مخالفان و پیروزی و نصرت نهایی خداوند برای دلگرم تر شدن مومنین به راه خدا.

ترتیب سوره : به ترتیب جمع آوری، داوزدهمین سوره است و به ترتیب نزول، پنجاه و دومین سوره است. بعد از سوره « هود » و قبل از سوره « حجر » نازل شده است.

فضیلت سوره : پیامبر اسلام (ص) فرمود : « هرکس سوره رعد را تلاوت کند، به تعداد هر ابری که گذشته و هر ابری که تا قیامت خواهد آمد، ده حسنه به او خواهند داد و روز قیامت، از آنهایی خواهد بود که به عهد خدا وفا کرده اند.»

آموزش مفاهیم قرآن :

در 12فصل نامه ی گذشته، با معنا و کاربرد بیش از 1000 کلمه ی پرکاربرد قرآنی و مهم ترین قواعد صرف، وزن، اسم و برخی از قواعد مهم نحو، مانند ویژگی های فاعل و نائب فاعل، مفعول ه، جار و مجرور و مضاف الیه، در چارچوب عبارات  آیات قرآن آشنا شده اید. این آشنایی، شما را در درک معنای بیش از نیمی از عبارات و آیات قرآن کریم، توانا ساخته است. در این شماره با مباحث مبنی و معرب، جمله اسمیه و فعلیه و مبتدا و خبر آشنا خواهید شد.

1. معرب و مبنی :

حرکت یا حالت آخر برخی از کلمات، با توجه به جایگاه آنها در جمله، تغییر می کند.چنین کلماتی را «معرب» می گویند؛ یعنی کلماتی که می توانند اعراب مختلف بگیرند. مانند :

وَ اعبُدُاللهَ ( الله در این جمله مفعول و منصوب است)

ذلِک فَضلُ الله  (الله در این جمله مضاف الیه و مجرور می باشد.)

گروه دیگری از کلمات هستند که در حالات مختلف، تغییری نمی کنند به این کلمات «مبنی» می گویند. مانند :

ذلِک فَضلُ الله  (ذلک در این جمله مبتدا است ولی حرکت رفع نگرفته است.)

چه کلماتی معرب و چه کلماتی مبنی هستند ؟

در زبان عربی کلمات سه نوع هستند؛ اسم، فعل، حرف . بیشتر « اسم ها » معرب هستند . فعل ماضی و امر مبنی و فعل مضارع معرب است و همه حروف نیز مبنی است. امام مهم ترین اسم های مبنی عبارتند از :

- ضمائر مانند : « هو – انتَ – تَ – کُم و ...»

- اسم های اشاره : مانند « هذا – ذلکَ – اولئکَ – و ...)

- اسم  های موصول : مانند « الّذی – الّذین – الّلاتی و ...)

2. جمله ی فعلیه و جمله اسمیه :

جمله ی فعلیه : جمله ای است که با فعل شروع می شود. مانند :

خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَالأَرضَ بِالحَقِّ

جمله ی اسمیه؛ جمله ای است که با اسم شروع می شود. مانند :

الحمد للَّه ربّ العالمین

3. مبتدا و خبر :

هر جمله ی اسمیه از دو قسمت «مبتدا» و «خبر» تشکیل می شود.

- مبتدا اسم است که در اول جمله می آید و در قسمت دوم جمله (خبر) ، توضیحی درباره ی آن بیان می شود.

- مبتدا همیشه اسم است. گاه اسم ظاهر، گاه ضمیر و گاه اسم اشاره .

- خبر می تواند اسم، جار و مجرور یا جمله (فعلیه یا اسمیه) باشد .

- گاهی خبر بر مبتدا مقدم می شود.

مبتدا و خبر مرفوع هستند.

در صورتی که مبتدا یا خبر، اسمی مبنی باشند، محلاً مرفوع هستند.

در صورتی که خبر، جار و مجرور یا جمله (فعلیه یا اسمیه) باشد محلاً مرفوع است .

حال چند نمونه را مطرح می کنیم .

- هُو الاوّلُ ( هو مبتدا محلاً مرفوع و الاول خبر جمله اسمیه و مرفوع.)

- مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ (مَثَلُ مبتدا، مرفوع و حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ خبر، جمله فعلیه و محلاً مرفوع)

برای تمرین قواعد ذکر شده آیات سوره جمعه را ترکیب نماید.

کلمه	معنا	تعداد	نمونه
سارعوا	بشتابید	1 (23)	آل عمران،133
اُعدّت	آماده شد	4 (21)	آل عمران،133
سَراّء	توانگری و شادمانی	2	آل عمران،134
ضَراّء	تنگدستی و گرفتاری	9	آل عمران،134
کاظِمین	فرو برندگان	2 (6)	آل عمران،134
غَیظ	خشم	6 (11)	آل عمران،134
عافینَ	عفو کنندگان	1 (35)	آل عمران،134
لَم یُصرِوا	اصرار و پافشاری نکردند	1 (4)	آل عمران،135
لاتَهِنوا	سستی نکنید	3 (9)	آل عمران،139
بَغتَهً	به ناگاه، ناگهان	13	انعام،31
حَرث	کشتزار، بهره	13 (14)	آل عمران،117
صَیحَه	بانگ مهیب	13	یس، 29
اَعتَدنا	آماده کردیم	13 (14)	نساء، 18
اَغرَقنا	غرق کردیم	13 (23)	بقره، 50
یُغنی	بی نیاز می سازد	13 (39)	یونس، 36
یَلِجُ	فرو می رود	3	حدید، 4
یَعرُجُ	بالا می رود	3 (7)	حدید، 4
اَینَ ما	هرجا	12	حدید، 4
یولِجُ	فرو می رود	8 (12)	حدید، 6
مالَکُم	چرا شما	-	حدید، 8
حَرَج	تنگی، سختی	15	مائده، 6
دیار	جمع دار، خانه ها، سرزمین	16	الاسراء، 56
یَستَطیعونَ	می توانند	15 (42)	بقره، 273
حُدود	حد و مرز احکام الهی، حدود	14	بقره، 187
اَدری	می دانم	4 (15)	نساء، 109
فاکِهَه	میوه، ج : فَواکِه	14	یس، 57
مَقام	مقام ، جایگاه	14	بقره، 125
نُذُر	جمع نَذیر، هشدار دهندگان	8	قمر، 16
مُهیمن	خوار کننده	14	حشر، 23
تُسرِوّن	پنهان می کنید	3 (31)	تغابن، 4
وَبال	عقوبت سنگین و سخت	4	تغابن، 5
اِستغنی	اظهار بی نیازی کرد	4	تغابن، 6
زَعَمَ	پنداشت	1 (15)	تغابن، 7
یَجمَعُ	جمع می کند، گرد می آورد	7 (42)	تغابن، 9
تَغابُن	زیان، حسرت و افسوس	1	تغابن، 9
یُکَفّر	بزداید، می زداید	7 (14)	تغابن، 9
مَرضی	جمع مریض، بیماران	5 (24)	نساء، 43
ذَر	واگذار	13 (45)	انعام، 70
حِجاره	جمع حجر، سنگ ها	12	انفال، 32
اَدنی	پست تر، نزدیک تر	12 (127)	بقره، 61
یُری	نشان می دهد، ارائه می کند	12 (194)	نجم، 40
مَساکِن	جمع مَسکن، خانه ها، محل آرامش	12 (42)	توبه، 24
یَصُدّونَ	باز می دارند، منع می کنند	12 (42)	نساء، 61
غُلام	پسر، ج : غِلمان	12 (13)	آل عمران، 40
قُدّوس	بسیار پاک	2 (10)	حشر، 23
ءاخر	دیگر ج : اُخَر	15 (44)	توبه، 102
لَمّا یَلحَقوا	هنوز نپیوسته اند، ملحق نشده اند	2 (6)	جمعه، 3
حِمار	الاغ ج : حُمُر	5	جمعه، 5
هادوا	یهودی شدند	10 (19)	جمعه، 6

 

دانستنی های قرآنی

* قرآن کتاب ابدیت

« خداوند قرآن را برای زمان خاص و افراد مخصوص قرار نداده است لذا در هر زمانی این قرآن جدید و تازه خواهد بود. »

اعجاز نهفته در اصوات و آوای قرآن، یکی از ابعاد اعجاز قرآن است که تاکنون مورد توجه بایسته قرار نگرفته است. اعجاز صوتی قرآن كريم يعنی تأثيرات موسيقی و صوت قرآن بر خوانندگان و شنوندگان آن؛ تأثيراتی كه پس از شنيدن صوت و كلام قرآن و موسيقی دلنشين آن پديد می‌آيد و نه از پس معانی و محتوای ارزشمند گنجانيده در آن.

يك نوع موسيقی درونی در كلام قرآن وجود دارد كه احساس شدنی است، اما تن به تشريح نمی‌دهد. اين موسيقی در تار و پود الفاظ و در تركيب درون جمله ها نهفته است.

تلفيق صوت و كلام، مقوله ای اسرارآميز و پيچيده است كه در جهان اسلام و ايران كمتر شاهد تحقيقات بنيانی راجع به آن بوده ايم. اين در حالی است كه احتمال می‌رود آيات بسياری در قرآن وجود داشته باشد كه در صورت قرائت صحيح، ايجاد ارتعاشات صوتی كند كه باعث حصول انرژی‌های مثبت برای انسان‌ها باشد.

انرژی‌هايی كه فراتر از حواس، قابل درك و فهم است. اما هنوز توجهی بايسته به تأثيرات الفاظ قرآن نشده است گر چه در تحقيقاتی اندك، به جنبه اعجازی شنيدن آيت قرآن پرداخته شده است.
ممكن است تشابهات بعضی از حروف مقطعه درجاتی والا از تأثيرات صوت و كلام را در درون داشته و خود كليدی برای تأثيرگذاريهای صوت و كلامی آيه های بعدی آن سوره ها در قرآن باشند. كما اينكه اين حروف قابل ترجمه به زبان‌های ديگر نيست.

گروهی از پژوهشگران و پزشكان كشورمان در سال ۱۳۸۲ اقدام به آزمايشات و تحقيقات جالبی نمودند. آنان طی اين آزمايش ۴۰ بيمار همسان كه نياز به عمل جراحی داشتند را به دو دسته مساوی تقسيم نمودند.

در روز عمل برای يك گروه از آنها از صبح زود تا لحظه عمل كه بعدازظهر همان روز بود به پخش تلاوت آيت قرآن در اتاقشان پرداختند و برای گروه دوم اين كار را صورت ندادند و صدای عادی محيط بيمارستان در اتاق آنها به گوش می‌رسيد.

سپس در هنگام عمل، نتايج متفاوت و جالبی برای پزشكان و پژوهشگران حاصل آمد. گروهی كه از صبح در معرض شنيدن قرائت آيت قرآن در اتاق خود بودند از آرامشی بالاتر، ضربان قلب طبيعی‌تر و اضطراب و دغدغه كمتری برخوردار بودند.

اين احساسات و تأثيرات تنها ناشی از شنيدن آيت قرآن است چون آن بيماران معانی آيت شنيده شده را نمی‌دانستند كه بگوييم معانی آيت در آنها تأثير داشته است.

به نظر می‌رسد علاوه بر فوايد معجزه آسای شنيدن آيت وحی، خواندن اين آيت نيز دارای تأثيری معجزه آسا باشد.

در قرآن و بسياری از احاديث به درست قرائت شدن آيات عربی توصيه شده و حتی گفته شده كه اگر سواد عربی هم نداريد و مفاهيم عميق مطرح شده در اين كتاب آسمانی را متوجه نمی‌شويد با اين حال باز هم به قرائت آيات به عربی صحيح بپردازيد يا به قرائت آنها گوش فرا دهيد.
شايد واجب بودن قرائت حمد و سوره با صدای بلند در نمازهای صبح و مغرب و عشاء برای مردان، وسيله ای برای بهره مندی از انرژيهای خداوندی در آن اوقات شبانه روزی باشد. حال با توجه به توصيه هايی كه از جانب خداوند متعال، پيامبر صلی الله عليه وآله و امامان بزرگوارمان شده است و با استناد به فرمايشات آنان احتمال بر اين نكته ميرود كه به جز معانی ارزشمند و نكات انسان‌ساز آيه‌ها، در قرآن، رموز و شگفتی‌های صوتی و كلامی نيز وجود دارد.

بنابراين در پس قرائت صحيح آيت قرآن، هاله‌هايی از انرژی‌های مافوق درك آدمی در پيرامون او ايجاد می‌شود.

ممكن است تشابهات بعضی از حروف مقطعه درجاتی والا از تأثيرات صوت و كلام را در درون داشته و خود كليدی برای تأثيرگذاری‌های صوت و كلامی آيه‌های بعدی آن سوره‌ها در قرآن باشند. كما اينكه اين حروف قابل ترجمه به زبان‌های ديگر نيست.

در قرآن، عمل تكرار شايد در جهت تأثيرگذاری بهتر قدرت‌های مستتر آن سوره يا آيه باشد. مانند سوره الرحمن.

همين‌طور در روايات نيز برای گرفتن تأثيرات ذكر، آيه يا سوره‌های قرآن، به تكرار آن سفارش شده است. اين تأكيد بر تكرار ذكر سعی بر ايجاد تأثيرات نهفته در آن اذكار را دارد.
با توجه به روايات مربوط به قرائت درست قرآن، می‌توان گفت، صحيح قرائت كردن كلمات و حروف و رعايت كامل قواعد تلاوت، باعث می‌شود كه سمفونی اصوات كنار هم شكل گيرد.
در اين صورت تأثيرگذاری‌های شگرف و زندگی‌ساز را برای انسان ايجاد می‌نمايد. تأكيد بر قرائت قرآن به همان زبان عربی با صوت زيبا و ترتيل، تصديقی بر اين ادعاست؛ وگرنه به جای توصيه بر آن، به ترجمه سفارش می‌شديم.

گمان بر اين است تنها خواندن معانی آيت تأثير خاصی بر انسان ندارد و اين تلفيق صوت و كلام است كه با قرائت درست تأثيرگذار است.

يك نوع موسيقی درونی در كلام قرآن وجود دارد كه احساس شدنی است، اما تن به تشريح نمی‌دهد. اين موسيقی در تار و پود الفاظ و در تركيب درون جمله‌ها نهفته است.
آنچه گذشت، گامی كوتاه، شتابان و ابتدايی بود به سوی جنبه‌های ديگر از اعجاز معجزه جاويدان پيامبر خاتم محمد مصطفی صلی الله عليه وآله. با توجه به اين كه منابع مربوط به اعجاز قرآن تاكنون به اين جنبه از قرآن توجه نكرده‌اند، می‌توان اعجاز صوتی اين كلام آسمانی را پرده‌های جديد از معجزات قرآن دانست كه اگر به درستی شناخته و شناسانده شود، بشر را به خضوع و فروتنی در برابر آن فراخواهد خواند. روشن است كه اين موضوع نيازمند تأمل، تحقيق و بررسی بيشتر است.
مقاله حاضر تنها بر آن است تا طرح موضوع كرده و نگاههای ژرف را به اين جنبه ناشناخته اعجاز قرآن معطوف دارد.

بدان اميد كه در آينده نزديك اعجاز صوتی قرآن نيز در كنار ديگر جنبه‌های اعجاز آن در منابع علوم قرآنی مورد توجه قرار گيرد.

* گردش در زمین

قرآن کریم کتاب تربیت و هدایت انسان است. انسان برای تربیت خویش نیازمند شناخت خویشتن است؛ از این رو قرآن به شیوه های گوناگون راه های شناخت انسان را به روی او می گشاید، یکی از این راه ها، مطالعه و دقت در اعمال و رفتارهای فردی و اجتماعی پیشینیان است.

از آن جا که همه ی انسان ها دارای فطرت و سرشت واحدی هستند و از ویژگی های روحی و روانی همانندی برخوردارند، می توانند آینده خویش را در آینه ی گذشتگان ببینند. دلایل سعادت و رستگاری یا ناکامی و شقاوت آنها را بررسی کرده و آن را آینه عبرت خویش سازند.

آن گاه که همه دلایل و حجت های روشن پیامبران برای هدایت گروهی از مردم کارساز نمی افتد و کافران و ظالمان بر جحد و انکار خود می افزایند و قدرت و ثروت خویش را پشتوانه ی پایان ناپذیر می پندارند، قرآن کریم آن ها را به سیر در تاریخ و جغرافیای زمین می خواند، تا شاید با مطالعه ی احوال پیشینیان و مشاهده ی آن چه که از قدرت و ثروت آن ها به جای مانده است، پند گیرند و از تکذیب دعوت پیامبران الهی و گسترش ظلم و فساد و فسق و گناه دست شویند.

گردش در زمین و مطالعه ی زندگی گذشتگان ما را با سنت های الهی حاکم بر سرنوشت بشر آشنا می سازد و همین امر است که بسیار مورد توجه قرآن می باشد.

قرآن کریم به منظور آشنایی بیشتر انسان با آفرینش خویش و امکان حیات دوباره پس از مرگ، او را به گردش در زمین و جستجو در چگونگی آغاز آفرینش دعوت می کند. غیر از آن چه که در قرآن بهسیر در زمین تعبیر شده است، آیاتی نیز انسان ها و مومنان را به پراکنده شدن در گستره ی زمین و کسب نعمت های الهی و شکرگزاری از این همه لطف و نعمت بی کران، فراخوانده است.

با دقت در آیات 133 تا 139 سوره ی آل عمران با این موضوع بیشتر آشنا شوید.

* روش صحیح استفاده از قرآن

امام علی (ع) در نهج البلاغه خطبه 176 بند 7 در رابطه با روش صحیح استفاده از قرآن می فرمایند: وَاعْلَمُوا اءَنَّ هَذا الْقُرْآنَ هُوَ النَّاصِحُ الَّذِی لا یَغُشُّ وَالْهادِی الَّذِی لا یُضِلُّ ...

آگاه باشید! همانا این قرآن پنددهنده اى است که نمى فریبد، و هدایت کننده اى است که گمراه نمى سازد، و سخنگویى که هرگز دروغ نمى گوید. کسى با قرآن همنشین نشد مگر آنکه بر او افزود یا از او کاست، در هدایت او افزود و از کوردلی وگمراهى اش کاست.

آگاه باشید کسى با داشتن قرآن، نیازى ندارد، و بدون قرآن بى نیاز نخواهد بود، پس درمان خود را از قرآن بخواهید، و در سختیها از قرآن یارى بطلبید، که در قرآن درمان بزرگترین بیماریها یعنى کفر و نفاق و سرکشى و گمراهى است، پس به وسیله قرآن خواسته هاى خود را از خدا بخواهید، و با دوستى قرآن بخدا روى آورید، و به وسیله قرآن از خلق خدا چیزى نخواهید، زیرا وسیله اى براى تقرب بندگان بخدا، بهتر از قرآن وجود ندارد.

آگاه باشید، که شفاعت قرآن پذیرفته شده، و سخنش تصدیق مى گردد، آن کس که در قیامت، قرآن شفاعتش کند بخشوده مى شود، و آن کس که قرآن از او شکایت کند محکوم است، در روز قیامت ندادهنده اى بانگ مى زند که: (آگاه باشید امروز هر کس گرفتار بذرى است که کاشته و عملى است که انجام داده، جز اعمال منطبق با قرآن.)

مسابقه و تحقیق :

دوستان و همراهان ارجمند، موضوع تحقیق در نظر گرفته شده برای این شماره « صبر » می باشد. برای آشنایی شما، مطلبی با این موضوع در ادامه خواهد آمد.

شما می توانید با مراجعه به منابعی که در دسترس دارید، خصوصاً تفاسیر قرآن کریم، به تحقیق و پژوهش را این باره پرداخته و مقالات خود را برای ما ارسال نمایید.

نگران ضعف یا قوت نوشته های خود نباشید، زیرا هدف آن است که درباره این موضوع مطالعه نمایید. نتیجه مطالعات خود را به هر اندازه که بود، ارسال کنید.

به افرادی که نوشته های خود را برای ما ارسال نمایند، هدیه ای به رسم یادبود تقدیم خواهد شد و به 3 نفر برتر نیز جوایزی اهدا می گردد.

به همراه نوشته ها، مشخصات دقیق خود شامل : نام و نام خانوادگی، سال تولد، میزان تحصیلات، آدرس دقیق پستی به همراه کدپستی و تلفن تماس را ارسال نمایید.

در نوشتن مطالب دقت نمایید حتماً منابع استفاده شده را دقیقاً همراه با ذکر نام کتاب، مولف، ناشر و صفحه مربوطه قید کنید .

هر تعداد از دوستان، بستگان و نزدیکان شما که علاقه مند باشند، می توانند در این مسابقه شرکت کنند و نوشته های خود را همراه با مشخصات خود برای ما ارسال نمایند.

همراه با این جزوه برگ دیگری قرار دارد که مهلت ارسال مقالات توسط شما در ان قید شده است.

مقاله

* صبر

صبر، «حبس نفس» و خویشتن داری در برابر رخدادهاست. صبر مضطرب نبودن، اعتراض و شکایت نکردن و اعضا و جوارح را در جهت غیر صحیح حرکت ندادن است و صبر، فرق دقیقی با حلم دارد.

کسی که اهل سیر و سلوک است و در تهذیب روح قدم بر می دارد باید صبر کند و چون در مقابل صبر، «جزع» قرار دارد، سالک باید از جزع بپرهیزد؛ چون جزع، راه انحرافی و صبر، راه مستقیم است.

موارد و مراتب صبر

صبر بر سه قسم است: صبر هنگام «طاعت» ، صبر از «معصیت» و صبر بر «مصیبت» .

صبر هنگام طاعت این است که چون انجام کارهای واجب و مستحب دشوار است و انسان ممکن است در برابر آن مقاومت نکند، از این رو توصیه به مقاومت شده است. سیر و سلوک مستلزم مقاومت است؛ مانند این که، برخاستن از خواب و خواندن نماز صبح برای جوانان دشوار است، ولی باید صبر کنند و این صبر بر طاعت است.

صبر از معصیت آن است که چون معصیتها با «شهوت» همراه و از این رو گواراست و پرهیز از این امر گوارا برای انسان مخصوصا جوان دشوار است، او باید صبر کند و خود را از آن باز دارد و تن به تباهی گناه ندهد.

صبر در مصیبت نیز این است که چون رویدادهای ناگوار و رخدادهای ناملایم، زمینه جزع را فراهم می کند کسی که اهل سیر و سلوک است باید در برابر آنها صابر باشد.

صبر از نظر درجات و مراتب نیز بر سه گونه است: «صبر توده مردم» که در اوایل سیر و سلوکند، «صبر سالکان» که در نیمه راهند و «صبر واصلان» که به مقصد رسیده اند.

مرتبه ضعیف صبر این است که انسان، چه در مورد طاعت و چه در مورد معصیت و مصیبت، زبان به شکایت نمی گشاید و اعضا و جوارحش را از کارهای نامشروع باز می دارد، اما قلبش مضطرب است و می تپد.

از این مرتبه بالاتر صبر کسی است که چه در طاعت، چه در مصیبت و چه از معصیت، زاهدانه و عابدانه صبر می کند؛ یعنی صبر می کند تا اجر خود را در قیامت دریافت کند و از دوزخ برهد و یا به بهشت بار یابد. این صبر، صبر بردگانه یا سوداگرانه ای است که زاهدان و عابدان دارند. در این صورت، برعکس صورت پیشین، قلبش هم مضطرب نیست؛ چنانکه زبانش هم شکایت نمی کند و اعضا و جوارحش نیز کارهای غیر عادی ندارد؛ اما هدف او از این خویشتن داری رهایی از جهنم یا رسیدن به بهشت است.

مرتبه سوم، صبر عارفانه است. عارفان صابرند، اما نه برای این که از جهنم برهند و یا به بهشت برسند. گرچه آنان از جهنم می رهند و به بهشت می رسند، ولی هدف آنان صرف پرهیز از جهنم یا وصول به بهشت نیست؛ بلکه تأمین رضای الهی است. خدای سبحان در باره کسانی که صبرشان زاهدانه و عابدانه است می فرماید:

«إنما یوفی الصابرون أجرهم بغیر حساب» ⁽¹⁾

خدا برای صابران، اجر و مزدی فراهم کرده است که به حساب متعارف در نمی آید؛ بنابراین، از این آیه استفاده می شود که آنان اجیرانه صبر می کنند؛ اما برای عارفان، صبری هست که قرآن با بشارت از آن یاد کرده، می فرماید:

«و بشر الصابرین الذین إذا أصابتهم مصیبة قالوا إنا لله و إنا إلیه راجعون أولئک علیهم صلوات من ربهم و رحمة و أولئک هم المهتدون» ⁽²⁾

صابران عارف را بشارت دهید؛ اینان کسانی هستند که اگر رخداد ناگواری برایشان پیش آید، می گویند: همه هستی و کمالات ما از خداست و همه نیز به سوی او بر می گردیم.

عارف صبر می کند؛ زیرا خود را مالک چیزی نمی داند؛ بلکه می گوید آنچه نزد ماست امانت دوست است و آن را از ما می ستاند. بنابراین، روزی که آن امانت در دست ما بود ما به آن دل نبسته بودیم و امروز که آن را از دست داده ایم نیز، در فراقش نمی نالیم و به همین جهت خدا به این گروه بشارت می دهد و «صلوات» می فرستد ؛ گرچه طبق آیه سوره احزاب خداوند بر همه مؤمنان صلوات می فرستد:

«هو الذی یصلی علیکم و ملئکته لیخرجکم من الظلمات إلی النور» ⁽³⁾

ولی برای صابران صلوات مخصوص می فرستد:

«أولئک علیهم صلوات من ربهم»

و گرچه این آیه درباره، صبر بر مصیبت است ولی این «تمثیل» است نه «تعیین» ؛ یعنی، صبر عارفان اختصاصی به حال مصیبت ندارد ، بلکه صبر در موقع اطاعت و معصیت نیز چنین است.

پس اگر کسی دشواری جهاد، روزه داری، شب زنده داری و نماز شب یا نماز صبح را از باب «إنا لله و إنا إلیه راجعون»

تحمل کند، قرآن او را بشارت می دهد و آنگاه خداوند صلوات مخصوصش را بر او نازل می کند و این رحمت، «رحمت خاص» است. سپس می فرماید:

«و أولئک هم المهتدون»

اینها نه تنها مهدیند بلکه مهتدیند و «مهتدی» برتر از «مهدی» است. در نتیجه کسانی که صبر عارفانه دارند مهتدی و آنان که صبر زاهدانه و عابدانه دارند مهدی هستند ⁽⁴⁾.

جزع

در مقابل صبر «جزع» قرار دارد. ممکن است کسی جزع تام یا متوسط داشته باشد؛ ولی اگر کسی به مقام صبر شاکرانه و عارفانه برسد، از هرگونه جزعی منزه است.

چنانکه امامان معصوم ( علیهم السلام) می فرمودند:

ما راضی به قضای الهی و تسلیم امر او هستیم و هرگز آنچه را خدا برایمان بپسندد مکروه نمی داریم:

«فإذا نزل أمر الله عز و جل رضینا بقضائه و سلمنا لأمره و لیس لنا أن نکره ما أحب الله لنا» ⁽⁵⁾.

این مقام «رضا» است که فوق مقام صبر است؛ یعنی، مقام صبر در سقف نهایی خود به مقام رضا می رسد و صابر به مقام راضی بار می یابد.

پی نوشت ها:

.1 سوره زمر، آیه .10

.2 سوره بقره، آیات .157 155

.3 سوره احزاب، آیه .43

.4 مهدی به معنای «هدایت شده» است، اما مهتدی به معنای «خیلی هدایت شده . «اهتداء» و «هدایت» مانند «اقتدار» و «قدرت» است. به طور کلی کثرت حروف و مواد در این گونه از موارد نشانه کثرت معانی است: (کثرة المبانی تدل علی کثرة المعانی) و بنابراین، «مقتدر» از «قادر» و «مهتدی» از «مهدی» برتر است.

چکیده مقالات رسیده

ضمن تشکر از عزیزانی که در امر مقاله نویسی شرکت می کنند، تقاضا داریم مقالات خود را تا زمان تعیین شده ارسال نمائید تا بتوانیم مقالات شما را در مسابقه، شرکت دهیم .

اسامی افرادی که مقالات آنها با موضوع « اهمیت آشتی میان مردم »، به دست ما رسیده است عبارت است از خانم ها :

فاطمه افتخاری، زهره مرادی عنایت، سعیده سادات حسینی، سامره شازهی و سمیه رودینی، زهرا نسیمی و فاطمه خواجوی .

در بین مقالات رسیده، نوشته ی خانم فاطمه خواجوی به عنوان مقاله ی برتر برگزدیده شد. ایشان به موضوعات ذیل در مقاله خود اشاره نموده اند :

عدالت و صلح، اخوت و برادری، صلح و آشتی و اهمیت آن، موانع صلح و مسالمت، اصلاح بین مردم برادری و ...

خانم خواجوی با توجه به کلام استاد مطهری در تعریف دو مفهوم اصلاح و افساد می نویسد : « اصلاح یعنی سامان بخشیدن، نقطه مقابل افساد است که به معنی نابسامانی ایجاد کردن است. »

وی موانع صلح و آشتی را سه مورد مطرح کردند که عبارتند از : شیطان، مال دوستی و بخل، تکبرو  غرور.

در بخش دیگری از مقاله ایشان آمده است : قرآن کریم بری اصلاح و آشتی، انواع مختلفی قائل است و این واژه را در حوزه های گوناگونی به کار برده است که از جمله آن ها می توان به چهار مورد مشخص اشاره نمود :

1. اصلاح فردی( تهذیب نفس و خودسازی)
2. اصلاح میان دو فرد (اصلاح ذات البین)
3. اصلاح در محیط خانواده
4. اصلاح در محیط جامعه

منابعی که در تهیه این جزوه از آن ها استفاده شده است :

1- آموزش مفاهیم قرآن                                  مسعود وکیل

2- تدبر در قرآن                                               ولی الله نقی پور

3- تاریخ پیامبران                                              علامه مجلسی

4- انسان شناسی                                               محمود رجبی

5- مجله اندیشه صادق، شماره 15

6- گزیده ی درس اخلاق استاد جوادی آملی

7- اینترنت / سایت حوزه دات نت